وجوه تشابه و تمايز پرنده نامه هاي ابن‌سينا، غزّالي و نجم رازي براساس نظريۀ كمبل

زبان مرغان و جنبه هاي رمزي آن از روزگاران بسيار كهن، توجه عدۀ زيادي از انديشمندان را به خود جلب كرده است. نخستين كسي كه در دورۀ اسلامي، رساله اي دربارۀ مرغان نگاشت، ابن‌سينا بود و پس‌از وي، فضلا و صاحبان انديشه، زبان مرغان را وسيله اي براي بيان‌كردن انديشه هاي عرفاني، سياسي و اجتماعي خود قرار دادند. ازجمله اين انديشمندان مي توان غزّالي و نجم رازي را نام برد. جوزف كمبل با مطرح‌كردن كهن‌الگوي سفر قهرمان، نقش اين مسئله در شكل گيري شخصيت قهرمان را بررسي كرده و آن را شامل سه مرحلة عزيمت، تحقق و بازگشت دانسته است. در پژوهش حاضر كوشيده‌ايم با استفاده از شيوة توصيفي تحليلي، وجوه تشابه و تمايز آثار اين سه انديشمند ايراني را درخصوص مراحل سفر براساس الگوي كمبل نشان دهيم. بررسي هاي انجام‌شده در مقالۀ حاضر، بيانگر آن است كه هر سه رساله در داشتن مرحلة جدايي و تشرف، مشترك‌اند؛ البته جزئيات اين مراحل در رساله‌هاي موردنظر، متفاوت است. پس‌از آن، مسير هريك از داستان ها در مرتبة بازگشت قهرمان از سفر جدا مي‌شود و اين امر، ايجاد تمايزاتي در ساختار و متن سه اثر را به‌دنبال دارد. اين تمايزات را مي‌توان ناشي از بينش فلسفي، عرفاني و اجتماعي نويسندگان رساله‌ها دانست. نكتۀ قابل توجه، آنكه مراحل سفر در رسالة ابن‌سينا كامل‌تر از رساله‌هاي دو نويسندة ديگر است.