تأملي در شكنندگي و تداوم دولت در مصر از ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰ ميلادي

دولت در مصر در دو مقطع انقلاب 2011 و دوره پساانقلاب، شكننده ظاهر شد اما با كودتاي نظاميان، دوام پيدا كرد. در سال 2011 طومار دولت به طور باورنكردني، در مدت كوتاهي درهم پيچيده شد. اين تجربه بزرگ براي انقلابيون مذهبي آموختني نبود و خيلي زود آنان نيز مانند دولتي مستعجل با اعتراضات مردمي و كودتاي نظاميان از قدرت ساقط شدند. نظاميان برخلاف انتظار به‌تدريج توانستند دولت با ثباتي تشكيل دهند. اين پژوهش با الهام از روش توصيفي و تلفيق دو نظريه نهادگرايي و فرهنگي تلاش مي كند به اين مهم بپردازد چرا دولت در دوره مبارك و مرسي شكننده، اما در دوره نظاميان با ثبات ظاهر شد؟ نتايج پژوهش نشان مي دهد تجربه مدرنيزاسيون و آزادسازي اقتصادي به ظهور و توسعه نيروهاي اجتماعي و سياسي انجاميد. دولت در مقابل، همچنان بر گفتمان سنتي قدرت تأكيد ورزيده بود. اين امر دولت را از كسب هژموني در بستر جامعه مدني و ايجاد نهادهايي براي مشاركت جامعه محروم ساخت. ناكارآمدي دولت در حوزه اقتصادي، نداشتن هژموني فرهنگي و نهادهاي مدني بعلاوه برخوردهاي سركوبگرايانه سبب ظهور و شكل گيري يك جامعه پراتوري شد. دولت در اين جامعه، بي ريشه و بنياد شد تا به آساني در مقابل جنبش توده اي شكننده ظاهر شود. دولت اخوان نيز نتوانست به حذف نهادهاي قدرت رژيم گذشته و ايجاد نهادهاي جديد بپردازد بلكه با تقليد از رويه مبارك، به انحصار قدرت رو آورد تا در عرصه خيابان منازعه را ببازد و به آساني فروپاشد. ارتش با استفاده از اين فرصت‌ها توانست به عنوان يك نهاد ملي - تاريخي ظاهر شود، رضايت غالب نيروهاي سياسي را جلب، و در قالب يك «دولت كارآمد» اقتدار نويني را شكل دهد.