بررسيِ رابطه دولت مسلط و شواهد مذهبي از طريقِ نشانه‌شناسي اسلامي

دولت به‌عنوان مهم‌ترين هستيِ ‌سياسي، در كانون نظريه‌پردازي‌ سياسي قرار دارد. گاه به مهر و بلندنظري عامل اصلي تحولاتِ ‌سياسي به شمار رفته و گاه به قهر و كين، در عِداد ادواتِ اصلي بي‌عدالتي و سركوب قرارگرفته است. با فراروي از اين دو سرِ طيف، لازم است لحظه‌اي درنگ نمود تا «دولت» از طريق اعلانيه‌هايش، خود سخن بگويد. در اين نوشتار با استفاده از نشانه‌شناسيِ يافته‌هاي باستان‌شناختي تلاش مي‌شود تا ماهيت دولت در اسلام مورد بازخواني قرار گيرد. ضعف تاريخ‌نگاري، قلّت شواهد تاريخي و كمبود تلاش‌هاي نظري در اين عرصه از موانع جدي پژوهش به‌شمار مي‌رود. در اين نوشتار با استفاده از بازخواني اعلانيه‌هاي نخست اسلامي به‌مثابه روشي انتقادي براي درك ماهيت دولت كوشش مي‌شود به اين پرسش كه «چه رابطه‌اي ميان شواهدِ مذهبي و دولت مي‌توان برقرار نمود»، پاسخ داد. دولت‌ها براي توجيه مشروعيت و استحكام‌بخشي به مبانيِ ايدئولوژيك خود، از ابزارهايي استفاده مي‌كنند كه خوانش آن‌ها در پسِ گذار طولاني اگرچه نمي‌تواند دربارۀ آنچه واقعاً رخ‌داده است، اطلاعاتي كامل و جامع ارائه كند؛ اما از طريق تمركز بر برخي از نشانه‌هاي موجود مي‌تواند به آشكارسازيِ ماهيت دولت نزديك شود. بر همين اساس در ميان انبوه اعلانيه‌ها، بر نشانه‌شناسي سكه، تأكيد و از طريق آن تلاش مي‌شود تا پرتويي بر وجوه مبهم و تاريك ماهيت دولت در تاريخ اسلام (در دوران اوليه، اموي، عباسي و صفوي) افكنده شود.