پوزيتويسم حقوقي در نظام قضايي ايران؛ برايند تعاملي فرماليسم حقوقي و نص‌گرايي قانوني

نظام حقوقي مدرن در ايران همواره متأثر از جريان نص‌گرا و فرماليسم حقوقي بوده است. برايند تعاملي اين دو جريان موجب حاكميت نوعي پوزيتيويسم حقوقي در نظام قضايي ايران شده كه بر آن اساس قضات بايد نتيجۀ قضاوت خود را با منطق قضايي صوري و در چهارچوب نص‌گرايي قانوني ارائه كنند. پيش‌فرض‌هاي مذكور ما را به سؤال اصلي اين مقاله سوق مي‌دهد كه سؤال از ماهيت نص‌گرايي قانوني و فرماليسم حقوقي و نحوۀ تأثير آن‌ها بر حاكميت پوزيتيويسم حقوقي در نظام قضايي ايران است. ما در اين مقاله نخست با روش توصيفي به مفهوم‌شناسي نص‌گرايي قانوني، فرماليسم حقوقي و پوزيتويسم حقوقي خواهيم پرداخت تا در ادامه قادر شويم به تحليل حاكميت پارادايم مبتني بر اين مفاهيم بر نظام قضايي ايران و پيامدهاي آن بپردازيم. يافتۀ اين پژوهش آشكار خواهد كرد رويكرد تصلب بر قانون و روش استنتاجي قضايي همواره مطابق با آرمان‌هاي حقوقي و عدالت نيست. ديگر يافتۀ اين مقاله نشان‌گر آن است كه برايند تعاملي جريان نص‌گرا و فرماليسم حقوقي در نظام قضايي ايران حاكميت نوعي پوزيتيويسم حقوقي است كه موجب خلط مباني هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و انسان‌شناختي نظام‌هاي حقوقي مبتني بر مباني مدرنيته با نظام حقوقي اسلام در اصول متعددي از قانون اساسي و قوانين عادي شده است.