بررسي ارتباط بين تغييرات مورفولوژي شهري با دماي سطح زمين به‌منظور مديريت جزيره حرارتي شهري (مطالعه موردي: شهر تهران)

رشد سـريع و بـدون برنامه‎ريزي مناطق شهري و به‌تبع آن تغيير فرم و هندسه شهري يكي از عوامل مؤثر بر افزايش دماي سطح زمين در شهرها است كه باعث ايجاد جزيره حرارتي مي‎شود. اين مقاله تأثير الگوهاي مختلف توسعه زمين را بر تغييرات حرارتي، درون محيط ناهمگن شهري ارزيابي مي‎كند. از هجده تصوير ماهواره‎اي لندست براي سال‎هاي ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ (ميانگين تصاوير بدون ابر براي هرسال) استفاده شده است. در ابتدا الگوهاي مختلف توسعه زمين با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي لندست در نرم‌افزار ساگا جي آي اس بر اساس روش استوارت و اوك توليد شد. در مرحله دوم دماي سطح زمين با استفاده از الگوريتم تك كانال براي سال‎هاي ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ استخراج شد. در مرحله سوم ارتباط بين ميانگين دماي سطح زمين و فرم ناهمگن شهر تهران موردبحث قرار گرفت. نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان دماي ثبت شده براي ميانگين‎ دما براي سال ۱۹۹۵، ۲۰۰۸ و ۲۰۲۱ در رده‌ها مربوط به رده صنايع سنگين به ترتيب دماي 45/32، 48/18 و 51/87 درجه سانتي‎گراد است. در رتبه دوم بالاترين دماي ثبت شده، رده خاك برهنه يا ماسه و شن قرار دارد كه به ترتيب داراي دماي 47/25، 49/25 و 52/36 درجه سانتي‎گراد را داشت. در مورد عامل پايين‎ترين حداقل‎هاي دمايي؛ پايين‎ترين دماي رده‌ها در ميانگين‎ها مربوط به رده آب بود. ميانگين دمايي آب به ترتيب برابر 20/5، 22/63 و 23/15 درجه سانتي‎گراد بود. همچنين نتايج بيانگر اين بود كه ساختمان‎هاي كوتاه مرتبه متراكم نسبت به ساختمان‎هاي بلندمرتبه و ساختمان‎هاي ميان مرتبه متراكم دماي بالاتري دارند. به‌طوركلي اختلاف حداقل و حداكثر دما در منطقه موردمطالعه نشان‎دهنده تأثير قابل‌توجه فرم شهري بر دما است. اين يافته‎ها براي درك بهتر محيط‌زيست شهري و همچنين برنامه‎ريزي براي نحوه استفاده از زمين به‌منظور به‌حداقل‌رساندن اثرهاي محيط‌زيست شهري مفيد است.