ارزيابي ميزان شكاف ديجيتالي در آموزش متوسطه دوم شهر تبريز در شرايط كوويد-19 و شناسايي عوامل مؤثر بر آن

پيشينه و اهداف: شكاف ديجيتالي (Digital Divide) به نابرابري در عرصه فناوري اطلاعات و ارتباطات (فاوا) اشاره دارد. نابرابري ميان افرادي كه دسترسي مؤثر به فناوري ديجيتال و اطلاعات دارند و كساني كه دسترسي بسيار محدود دارند و يا دسترسي ندارند. با توجه به اينكه آموزش و پرورش ايران بدون آمادگي و برنامه ريزي لازم وارد عرصه ارائه آموزش در شرايط كرونايي شده است، بررسي وضعيت شكاف ديجيتالي و اطلاع از چگونگي اجراي آموزش در اين شرايط مي تواند به بهبود كيفيت ارائه آموزش در مدارس بي انجامد. براين اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزيابي ميزان شكاف ديجيتالي در آموزش متوسطه دوم شهر تبريز در شرايط كرونايي، و شناسايي عوامل مؤثر بر آن انجام گرفت.روش‌ها:‌ روش پژوهش در زمره تحقيقات توصيفي پيمايشي است. جامعه آماري پژوهش كليه معلمان و دانش آموزان مدارس پسرانه متوسطه دوم پايه ۱۲ شهر تبريز در نيم‌سال دوم سال ‌تحصيلي ۱۳۹۸-۱۳۹۹ بودند كه با روش نمونه گيري خوشه‌اي تصادفي و از هر پنج ناحيه آموزشي 3 مدرسه و از هر مدرسه يك كلاس پايه 12 به‌صورت تصادفي انتخاب شد. داده ها با استفاده از پرسش‌نامه هاي حسيني و همكاران (1392)، گريگ (2016)، و زارعي زواركي و سالميان (1394) گردآوري شد. روايي پرسش‌نامه ها مورد تأييد متخصصان قرار گرفت. پايايي پرسش‌نامه ها با استفاده از آلفاي كرونباخ براي پرسش‌نامه حسيني و همكاران (1392)، پرسش‌نامه گريگ (2016)، و پرسش‌نامه زارعي زواركي و سالميان (1394) به ترتيب 0.796، 0.86، و 0.92 محاسبه شد. به منظور تجزيه و تحليل داده ها از آزمون تحليل واريانس چندمتغيره، آزمون T مستقل، و آزمون فريدمن استفاده شد.يافته‌ها: نتايج مرتبط با وضعيت شكاف ديجيتالي نشان داد كه بين معلمان نواحي آموزشي پنج گانه تبريز صرفاً در ميزان دسترسي، و ميزان استفاده از كامپيوتر در طول روز شكاف ديجيتالي وجود دارد؛ اما بين دانش‌آموزان در نواحي آموزشي پنج گانه تبريز در اكثر ابعاد شكاف ديجيتالي، دسترسي به فاوا، ميزان استفاده از كامپيوتر در طول روز و سال، و ميزان مهارت آنان در استفاده از فاوا تفاوت معني داري وجود دارد. ميزان دسترسي معلمان به فاوا در اكثر نواحي آموزشي تبريز نسبت به دانش‌آموزان بيشتر است؛ اما ميزان نگرش، مهارت، و ميزان استفاده دانش آموزان از فاوا بهتر از معلمان در اكثر نواحي تبريز است. طبق نتايج مرتبط با عوامل مؤثر بر شكاف ديجيتالي از ديدگاه معلمان، به ترتيب ضعف تجهيزات فني، ضعف مالي و اقتصادي، ضعف فرهنگي، ضعف انگيزشي آموزشي و ضعف زيرساخت‌هاي مديريتي و برنامه‌ريزي به عنوان مهم‌ترين عوامل مؤثر بر ايجاد شكاف ديجيتال در آموزش متوسطه دوم شهر تبريز شناسايي شده‌اند.نتيجه‌گيري: با توجه به يافته به‌دست آمده، شكاف ديجيتالي در آموزش دوره متوسطه دوم شهر تبريز مشهود است و ضرورت دارد كه آموزش و پرورش در كنار تجهيز مدارس، مراكز فاوا در نواحي محروم جهت دسترسي بهتر معلمان و دانش آموزان راه اندازي كند و همچنين دوره هاي مهارت افزايي در ارتباط با فاوا برگزار كند.