نقش يادگيري خود راهبر در اثربخشي يادگيري الكترونيكي در دوران همه‌گيري كوويد 19

پيشينه و اهداف: يكي از مهم‌ترين اهداف نظام‌هاي آموزشي رفع نيازهاي يادگيرندگان به‌ويژه در مواقع بحراني است. همه‌گيري بيماري كوويد 19 يكي از بزرگ‌ترين بحران‌هاي اخير بوده و تأثير قابل‌توجهي بر نظام‌هاي آموزشي داشته است؛ به‌نحوي‌كه بسياري از كشورها به آموزش‌هاي برخط روي‌ آورده‌اند كه در هر زمان و مكان قابل‌دسترسي است؛ اما انتقاداتي هم به آن وارد است. ازجمله انتقادات مي‌توان به ضعف نظام ارزشيابي دانشجويان و تأثير منفي بر ارتباطات بين فردي اشاره كرد. كيفيت ياددهي يادگيري در دانشگاه‌ها اهميت بسياري دارد و ارزيابي اثربخشي آن ‌يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي متصديان امر است. به‌منظور ارزشيابي اثربخشي آموزش الكترونيكي لازم است ابتدا سازه مذكور تعريف و سپس عوامل اصلي و مؤثر در انجام موفقيت‌آميز آن شناسايي شود. در دوراني زندگي مي‌كنيم كه با حجم انبوهي از اطلاعات سروكار داريم و پيشرفت روزمره فنّاوري نيز بر حجم آن‌ها مي‌افزايد، ازاين‌رو نظام‌ آموزشي مدرسه ديگر قادر به رفع نيازها و مطالبات دانشجويان نيست و توجه و تقويت مهارت‌هاي فردي يادگيرندگان نظير خود نظارتي، خودارزيابي و يادگيري خود راهبر سبب مي‌شود فرد به دنبال برطرف كردن نيازهايش باشد؛ بنابراين با توجه به مسأله مطرح‌شده و اهميت آن، پژوهش حاضر باهدف نقش اثربخشي يادگيري الكترونيكي بر اساس يادگيري خود راهبر دانشجويان در بحران همه‌گيري كرونا انجام‌شده است.روش‌ها: از منظر هدف، روش اين پژوهش كاربردي و از منظر نحوة گردآوري اطلاعات، كمّي و از نوع توصيفي همبستگي است. جامعه پژوهش كليه دانشجويان شاغل به تحصيلات تكميلي دانشگاه تهران‌ در سال تحصيلي 1399 ـ 1400 هستند. با استفاده از فرمول كوكران و با روش نمونه‌گيري طبقه‌اي تصادفي، 377 نفر به‌عنوان نمونه آماري انتخاب شدند. ابزار گردآوري يافته‌هاي پژوهش حاضر شامل پرسش‌نامه يادگيري خود راهبر شن و همكاران و همچنين پرسش‌نامه اثربخشي يادگيري الكترونيكي است كه شين يان ‌هانگ و همكاران آن را طراحي كرده‌اند. به‌منظور بررسي اعتبار پرسش‌نامه اثربخشي يادگيري الكترونيكي و يادگيري خود راهبر از روايي محتوا و روايي سازه استفاده‌شده است كه هر دو نشان مي‌دهد مدل از برازش مناسبي برخوردار است. درنهايت به‌منظور تحليل داده‌ها از آزمون تي (به‌منظور تعيين وضعيت متغيرهاي پژوهش)، ضريب همبستگي پيرسون (به‌منظور بررسي رابطه ساده بين متغيرهاي پژوهش)، رگرسيون گام‌به‌گام و نهايتاً تحليل عاملي تأييدي (براي روايي سازه و تبيين نقش متغيرها) استفاده‌شده است.يافته‌ها: نتايج به‌دست‌آمده از تحقيق بيانگر آن است كه وضعيت يادگيري خود راهبر و اثربخشي يادگيري الكترونيكي ازنظر دانشجويان بالاتر از ميانگين نظري قرار دارد و از بين مؤلفه‌هاي يادگيري خود راهبر، انگيزه يادگيري از بالاترين ميانگين برخوردار است. بين يادگيري خود راهبر و مؤلفه‌هاي آن با اثربخشي يادگيري الكترونيكي رابطه مثبت و معناداري وجود دارد و از بين مؤلفه‌هاي يادگيري خود راهبر، انگيزه يادگيري، برنامه‌ريزي و توانايي‌هاي اجرايي بيشترين رابطه را با اثربخشي يادگيري الكترونيكي داشته است. درنهايت نتيجه رگرسيون گام‌به‌گام بيانگر آن است كه يادگيري خود راهبر و مؤلفه‌هاي آن قادر است حدود 30 درصد از اثربخشي يادگيري الكترونيكي دانشجويان را تبيين كند.نتيجه‌گيري: خود راهبري عامل مهمي در اثربخشي يادگيري دانشجويان در محيط يادگيري الكترونيكي محسوب مي‌شود؛ لذا يادگيرندگاني كه با راهبردهاي خاص از قبيل هدف‌گذاري، نظارت و برنامه‌ريزي، يادگيري‌شان را تنظيم مي‌كنند، پيشرفت بهتري دارند و يادگيري آن‌ها اثربخش‌تر است. البته به نظر مي‌رسد اين امر در محيط يادگيري الكترونيكي اهميت بيشتري دارد.