تحليل هندسي و تناسباتي ساختار حياط مركزي و اتاق هاي فصلي در معماري بومي اقليم سرد (نمونه موردي: خانه هاي قاجاري اردبيل)

طراحي مناسب در كالبد و مشخصات فيزيكي يكي از راهكارهاي اقليمي خانه‌ هاي تاريخي در تعامل با طبيعت بوده است. در واقع اين خانه‌ ها در طي سال‌ها با آزمون ‌هاي مختلف به تركيبي پايدار و اصولي بازتوليدشدني دست يافته ‌اند كه علاوه بر تاثير مستقيم بر سلامت كاربران فضا، از مشكلات هدررفت انرژي نظير شرايط ناسالم فضاهاي داخلي، بحران ‌هاي زيست‌محيطي، و... نيز مي‌ كاهد؛ اصولي كه امروزه در مشخصات كالبدي فضاها كمتر مورد توجه قرار گرفته است. بر اين مبنا در پژوهش حاضر به شناسايي الگوهاي هندسي، تناسباتي و استانداردهاي حاكم در ساختارهاي حياط مركزي، تالارهاي زمستان ‌نشين و اتاق ‌هاي فصلي مبتني بر اقليم سرد، پرداخته مي ‌شود. همچنين روابط فضاها نيز براساس مشخصات كالبدي مورد مطالعه قرار مي ‌گيرد؛ تا با مقايسه معيارهاي اقليمي بتوان به الگوي طراحي پايدار براساس الگوهاي ساختاري دست يافت؛ رايج ‌ترين نسبت ‌هاي فضايي منطبق بر طبيعت را در اين منطقه شناسايي نمود؛ و در تطابق با نيازهاي امروز بكار گرفت. در اين پژوهش 12 خانه از دوره قاجار در اردبيل كه بيشترين فراواني را دارند مورد بررسي قرار مي ‌گيرند؛ بدين ترتيب كه جمع ‌آوري اطلاعات و مطالعات ميداني از فضاهاي تاثيرپذير از اقليم در جداولي دسته ‌بندي مي ‌شوند؛ و با روش ‌هاي محاسباتي، استدلال منطقي داده ‌ها و تحليل ‌هاي كمي و كيفي مجموعه‌ اي حاصل از تناسبات هندسي و روابط فضايي شناسايي مي ‌گردند. نتايج براساس رايج ترين نسبت ‌ها، ابعاد و مساحت ‌ها نشان از تطبيق و ارتباط پيشرو الگوهاي فضايي با تركيب تأثيرپذير داده‌ هاي اقليم سرد دارد؛ به نحوي كه برخي فضاها با توجه به نوع كاربري و فصول استفاده‌ شان داراي تناسبات مشابه و اشكال مقتضي ‌اند؛ تمايز فصلي فضاها صرفاً به فصول زمستان و تابستان محدود شده است؛ و جزئيات طراحي براساس فصول سرد بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. از اين رو بكارگيري الگوهاي ساختاري گذشته جهت طراحي در معماري امروز مي ‌تواند تا حدود زيادي از هدررفت انرژي جلوگيري نمايد.