تأثير اختلاف دارين بر وصيت تمليكي و عهدي در فقه اسلامي

مسئله محوري پژوهش بررسي تأثير اختلاف دارين بر وصيت تمليكي و عهدي در فقه اسلامي است، از عوامل مؤثر بر وصيت، اتفاق و اختلاف دارين موصي و موصي‌له در وصيت تمليكي و موصي و وصي در وصيت عهدي است، اختلاف دارين بيانگر اختلاف در دين و سرزمين طرفين وصيت است. يافته‌ها با روند توصيفي ـ تحليلي از اين قرارند: فقهاي اسلامي در رأي مشهور بنابر ادله روايي وصيت افرادي را كه اختلاف دين و سرزمين ندارند، براي همديگر و همچنين وصيت به مال كافر حربي براي مسلمان را جايز دانسته‌اند، اما در وصيت مسلمان براي كافر حربي مستأمن و غيرمستأمن اختلاف‌نظر دارند، در كل با توجه به اطلاق آيه وصيت و ساير ادله، مي‌توان براي هر شخصي از هر دين و سرزميني وصيت به مال نمود، در وصيت عهدي اختلاف دين، بنابر ادله روايي مانع از وصيت است، اگرچه بنا بر اتفاق آراء فقها، وصيت عهدي براي كافر جايز نيست. اما عامل مهم و خصيصه برجسته در وصيت عهدي عدالت رفتاري و امانت وصي است و مطابق اطلاق آيه وصيت و برخي آراء شاذ از برخي فقها و مناقشات وارده بر دلايل عدم جواز، مدعا اين است در صورت عدالت كافر، مي‌توان لااقل براي كافر ذمي و با ضم امين مسلمان، وصيت عهدي قائل بود.