بازنمايي خروج امريكا از برجام: تحليل گفتمان انتقادي سرمقاله‌هاي روزنامه‌هاي كيهان، رسالت، شرق و اعتماد

برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) در ژوييه سال 2015 بين جمهوري‌اسلامي ايران و گروه 1+5 به نتيجه رسيد، اما امريكا خروج خود را از اين توافق در مه 2018 اعلام كرد. اين خروج، هم در سطح داخلي و هم در سطح بين‌المللي به لحاظ تأثير بر فضاي سياسي، بين‌المللي و ديپلماتيك توجّه رسانه‌اي زيادي به خود جلب كرد. هدف اين مقاله بررسي بازنمايي خروج ايالات‌متحده امريكا از برجام در چهار روزنامه ايراني است: كيهان، و رسالت (نمايندگان اصلي محافظه‌كاران) و اعتماد و شرق (نمايندگان اصلي اصلاح‌طلبان). اين پژوهش از روش تحليل گفتمان انتقادي استفاده مي‌كند و متكي‌به نظريه‌هاي گفتمان، بازنمايي و چارچوب‌سازي است. يافته‌هاي اين پژوهش گوياي آن است كه گفتمان مسلط در طيف روزنامه‌هاي اصلاح‌طلب «گفتمان تعامل» بوده است. اين روزنامه‌ها بر لزوم ارتباط با جهان، مذاكره، تنش‌زدايي درعين حفظ انسجام ملّي تأكيد كرده‌اند. «برجسته‌سازي» و «حاشيه‌راني» تكنيك‌هايي هستند كه روزنامه‌هاي شرق و اعتماد به‌واسطۀ آن وجوه مثبت «خود» و نقاط ضعف «ديگري» را برجسته و چارچوب‌هاي مدّ‌نظر خود را ازاين‌طريق بازنمايي كرده‌اند. گفتمان مسلط در طيف روزنامه‌هاي اصولگراي اين پژوهش گفتمان «مقاومت» است. اين طيف با مطرح‌كردنِ سلسله استنادات تاريخي به بدعهدي، دشمني، بي‌اعتمادي به غرب (امريكا و اروپا) اشاره كرده‌اند و با برجسته‌كردنِ وجوه منفي «ديگري» و برجسته‌كردنِ وجوه مثبت «خود» به مثابه نظام و ملّت ايران، و تأكيد بر ايستادگي و بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي داخلي، اقتصاد مقاومتي، بصيرت انقلابي و واكنش جدي درمقابل دشمن، سعي در القاي مفاهيم و چارچوب‌هاي مدّ‌نظر خود و تأثيرگذاري بر مخاطب دارند.