بررسي آگاهي مترجمان قاجاري از اصول و راهكارهاي ترجمه: رويكردي فرامتني

هدف از پژوهش حاضر پي بردن به آگاهي مترجمان قاجاري، از دورۀ ناصري تا پايان دورۀ قاجار (1264–1343ق/1227–1304ش)، از اصول و راهكارهاي ترجمه با استفاده از عناصر فرامتني است. براي دستيابي به اين هدف، ابتدا فهرستي از ترجمه‌هاي منتشرشده در بازۀ زماني مورد نظر گرد‌آوري شد. اين فهرست شامل 372 ترجمه مي‌شود كه از اين تعداد 207 ترجمه در دورۀ ناصري و 165 ترجمه در دورۀ پس از مشروطه منتشر شده‌ است. سپس، براي دستيابي به ترجمه‌ها، آرشيو‌هاي مختلف به دقت بررسي شد. از ميان 372 عنوان ترجمه‌اي كه در مرحلۀ نخست گردآوري شده بود، 199 ترجمه در اين آرشيوها يافت شد. در مرحلۀ پاياني، اين 199 ترجمه از نظر عناصر فرامتني، شامل مقدمه‌ها/مؤخره‌هاي مترجمان، پانويس‌ها، حاشيه‌ها و ديگر يادداشت‌هاي مترجمان در ترجمه‌ها، بررسي شد. يافته‌هاي اين پژوهش برخي كلي ‌گويي‌هاي رايج را، مبني ‌بر بي ‌اعتنايي مترجمان قاجاري به مسئله وفاداري به متن اصلي، به چالش مي‌كشد. به علاوه، پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه در دورۀ قاجار مترجماني آگاه به انواع متن، انواع ترجمه، راهكارهاي ترجمه‌اي مختلف و هدف ترجمه فعاليت مي‌كرده‌اند.