تطور دانش اعجاز قرآن با تأكيد بر جامعه‌ شناسي معرفت (مطالعه موردي قرن چهاردهم)

اصطلاح «اعجاز قرآن كريم» از اواخر قرن سوم هجري مطرح و دانشِ برآمده از اين موضوع در گذر زمان دچار تحولاتي شده، پس از افول فراگير در قرن سيزدهم هجري، به‌ تدريج، رشد كرده و در قرن چهاردهم بيش از ساير عوامل، تحت تأثير عوامل اجتماعي به لحاظ كمي و كيفي ارتقا يافته است. در اين تحقيق با روش توصيفي - تحليلي و با استفاده از رويكرد جامعه شناسي معرفت، براي اثبات فرضيه ياد شده، مؤلفه‌هاي اجتماعي مؤثر درسير تحول دانش اعجاز قرآن كريم چون نهاد دين و سياست و ساخت‌هايي مانند صوفيه و گفتمان‌هاي رايج ديگر، بررسي شده است. نتايج پژوهش‌ها نشان از اين دارد كه تلاش نهاد دين در گسترش توجه به ابعاد جديد اعجاز قرآن همچون اعجاز علمي، نقشي بسترساز داشته، اما استمرار سياست‌زدگي علمي درادامه، باعث تقويت توجه به مسائل علمي و درنتيجه، ايجاد «احساس حقارت» شده و ساخت اجتماعي علما به همراه اهتمام نهاد دين براي نشان دادن كارآمدي، به روش هاي گوناگون، باعث گسترش «گفتمان پاسخ‌ گويي» مي ‌شود. همچنين ايجاد نهاد گسست گرايي و تلاش‌هاي نهاد سياسي غرب ‌گراي حاكم در كشورهاي اسلامي به اين امر كمك كرده و سرانجام به رواج ساخت‌هاي تفسير تدبري و انسان گرايانه مي‌ انجامد.