تحليل الگوي فضايي _ زماني عملكرد غلات در ايران

مقدمه: رشد سريع جمعيت و محدوديت منابع توليد به ويژه در بخش كشاورزي بحث امنيت غذايي را به يكي از چالش‌هاي جهان امروز تبديل نموده است. به طوريكه يكي اهداف اصلي توسعه پايدار پايان دادن به گرسنگي، تحقق امنيت غذايي و توسعه كشاورزي پايدار تعيين شده است. اما پيش‌بيني‌ها نشان دهنده دشواري در رسيدن به اين هدف است. بنابراين گرسنگي در جهان در حال افزايش است و زندگي قشر كثيري از مردم به طور مستقيم و غير مستقيم به كشاورزي وابسته‌ هستند. هدف پژوهش: يكي از رويكردهاي اساسي جهت توسعه كشاورزي و تامين نيازهاي غذايي، افزايش عملكرد و بهره‌وري محصولات كشاورزي است. به همين دليل مطالعه حاضر با هدف تحليل الگوها و تغييرات فضايي و زماني عملكرد غلات(گندم و جو) ايران طي دوره 35 ساله از سال 1362 تا 1397 انجام شده است. روش‌شناسي تحقيق: اين مطالعه از نوع پژوهش‌هاي كاربردي و به لحاظ روش‌شناسي از نوع توصيفي _ تحليلي است. جمع آوري داده‌ها و اطلاعات به صورت كتابخانه‌اي بوده است. براي كشف الگوي فضايي توليد غلات (گندم و جو) و شناسايي كانون‌هاي تمركز آن از آماره Gi يا تحليل لكه‌هاي داغ استفاده شد و جهت تجزيه و تحليل داده‌ها از نرم افزار Arc GIS استفاده شده است. قلمرو جغرافيايي پژوهش: محدوده مورد مطالعه در اين پژوهش شامل كل محدوده سياسي و جغرافيايي ايران به غير از آبهاي آزاد مي‌باشد. در پژوهش حاضر در سه سطح ملي(كشور ايران)، استاني(31 استان) و شهرستاني(429 شهرستان) به تحليل تغييرات فضايي و زماني عملكرد غلات پرداخته شده است. يافته‌ها و بحث: طي دوره مورد بررسي استان‌ اصفهان بيشترين ميزان كاهش عملكرد گندم و استان خراسان رضوي بيشترين ميزان افزايش عملكرد گندم را داشته است. در محصول جو نيز برخي استان‌ها مانند مازندران، فارس، كرمان و بوشهر داراي بيشترين ميزان كاهش عملكرد بوده‌ و استان خراسان رضوي داراي بيشترين ميزان افزايش عملكرد جو بوده است. نتايج: نتايج پژوهش در سطح ملي و استاني نشان دهنده افزايش عملكرد غلات طي دوره مورد مطالعه است. همچنين تحليل فضايي در سطح‌هاي شهرستان‌هاي كشور نيز نشان دهنده شكل گيري الگوي خوشه‌اي با تمركز مقادير بالاي عملكرد غلات در برخي مناطق دشتي ايران است.