پاداش كردار نيك و فرشتگان دَهِش بر دروازه بهشت رهيافتي متن‌شناسانه به فرشتگان روانِ پارسايان در كيش مانوي

در مقاله پيش رو مي‌كوشم عمدتاً بر اساس مدارك اصيل مانوي مانند مكتوبات فارسي ميانه، پارتي، سغدي، و قبطي، و يك منبع غيرمانوي، الفهرستِ ابن‌نديم، پاداش كردار نيك انسان پارسا پس از مرگ و فرشتگاني را بازشناسي كنم كه با هديه‌ها و دَهِش‌هايي چند به ديدار او مي‌روند تا به همراهِ دوشيزه زيباپيكر و خوش‌بويي كه پيش از داوري روان بر مؤمن ظاهر مي‌شود و تصوير و شكل زيباي انديشه و گفتار و كردار نيك او است، وي را به بهشت روشني مشايعت كنند. اين بررسي متن‌شناسانه نشان مي‌دهد از ميان پاداش‌هاي متعددي كه در منابع مختلف مانوي و غيرمانوي ياد شده، سه پاداش جامه (خلعت)، بساك (گل‌تاج) و ديهيم جزء سامانه معادشناسانه اصيل مانوي هستند و پاداش‌هاي ديگر يا مرادف‌هاي اين سه دَهِش‌اند يا از افزوده‌هاي بعدي. همچنان كه جستار حاضر استدلال مي‌كند، در كيش مانوي نه‌تنها انگاره دوشيزه كردار نيك بر اساس انگاره «دئنا»ي زرتشتي طراحي شده، بلكه فرشتگان پاداش‌بخش مانوي نيز در سنّت‌هاي هندوايراني ريشه دارند.