يادآوري رنج‌هاي اولياي الهي در مقام تسلّي سوگوار: با نگاهي ويژه به مصائب حسين بن علي عليه‌السلام

روان‌درمانگران و محققان معتقدند كه بسياري از افراد در دورۀ سوگ، زماني كه شخصي با از دست دادن عزيز خود احساسات و شرايط جديدي را تجربه مي‌كند، پنج مرحله رواني را از سر مي‌گذارند. يكي از آن پنج مرحله را «خشم» ناميده‌اند. در اين مرحله فرد سوگوار خشمگينانه به دنبال پاسخ پرسش‌هايي است كه پس از فقدان عزيزش براي او به وجود آمده‌اند. او كه خود را مستحق چنين رنجي نمي‌بيند، از خود و ديگران مي‌پرسد چرا خداوند عزيزش را از او گرفته است؟ چرا زندگي را به كام او تلخ مي‌كند؟ حالت رواني‌اي كه فرد در مرحلۀ خشم تجربه مي‌كند و پرسش‌هايي كه به تبع اين شرايط براي او مطرح مي‌شوند رابطۀ او با خداوند را دچار چالش مي‌كند. اين وضعيت از نظر فيلسوفان دين نيز دور نمانده است. طبق يك تقسيم‌بنديِ كلاسيك، فيلسوفان دين مسئلۀ شر را در دو ساحت بررسي مي‌كنند: نظري و وجودي. پرسش‌هاي فرد سوگوار و رنجي كه به زعمِ او در قالب شري گزاف بر او رخ مي‌نمايد در ساحتِ وجودي شر مطرح مي‌شود. حالاتي كه در اين ساحت تجربه مي‌شود شك يا عدم باور به وجود خدا در فرد را تقويت مي‌كند. بعضي از فلاسفه نظير آلوين پلانتينگا معتقدند كه بحث‌هاي فلسفي در ساحت وجودي شر نتيجه‌بخش نيست، بلكه به طور عملي بايد مراقبت‌هايي معنوي صورت پذيرد. در همين راستا بحث‌هاي دامنه‌داري به نام الهيات شباني در مسيحيت وجود دارد. به نظر مي‌رسد كه يادآوري رنج‌ها و مصيبت‌هايي كه اولياي الهي متحمل شده‌اند به جهت‌دهي نگرش فردِ سوگوار كمك مي‌كند. به بيان ديگر او با تأمل در اين يادآوري‌ها مي‌تواند معنايي براي سوگ خود بيايد و خاطرش كمي تسلي يابد. مصائب و رنج‌هاي حسين بن علي عليه‌السلام در ماجراي عاشورا را مي‌توان بدين منظور يادآوري كرد. به نظر مي‌رسد كه در روايات و سنت عملي شيعيان مؤيداتي براي اين نگاه به ماجراي عاشورا وجود دارد.