شكل‌گيري «نگرش ايماني» در قرآن كريم: رهيافت الگوي كاركردي در روان‌شناسي اجتماعي

«ايمان» و «نگرش» به ترتيب از محوري‌ترين مفاهيم در آموزه‌هاي ديني و روان‌شناسي اجتماعي هستند. برآيند پيونديِ نزديك ميان حوزهٔ موضوعي نگرش در روان‌شناسي اجتماعي و مباحث قرآني در حوزهٔ ايمان، اصطلاح «نگرش ايماني» را ساخت مي‌دهد، نگرشي كه با رويكردي قرآني و مبتني بر الگوهاي تكوين نگرش افراد در روان‌شناسي اجتماعي نسبت به متعلقات ايمان شكل گرفته است. در اين ميان، يكي از مهم‌ترين اين الگوها الگوي كاركردي نام گرفته است كه شكل‌گيري نگرش‌ها را مبتني بر كاركرد خاص هر يك در رفع نياز افراد تحليل مي‌نمايد. در اين پژوهش بر آن هستيم تا با روش توصيفي-تحليلي و پاي‌بندي به لوازم يك مطالعه ميان‌رشته‌اي، از رهگذر الگوي كاركردي، مفهوم نگرش ايماني و مهم‌ترين مؤلفه‌هاي مؤثر بر تكوين آن را از خلال آيات الهي مورد بازخواني قرار دهيم و با مطالعه دقيق آياتي كه از طريق تأكيد بر نيازهاي خاص انسان يا اشاره به كاركرد برخي عوامل در گرايش انسان به زندگي مؤمنانه، درصدد انتقال آموزه‌ها به او برمي‌آيند، اين مؤلفه‌ها را معرفي نماييم. بر اساس يافته‌هاي اين پژوهش، قرآن با معرفي و تأكيد بر موارد زير تقويت نگرش ايماني انسان‌ها را پي‌جويي مي‌كند: «نياز و فقر وجودي انسان نسبت به خدا»، «نياز فطري به نيايش و پرستش كمالي برتر» به عنوان محوري‌ترين گرايش انسان، «كاركرد دفاعي و ايمني‌جويي ايمان» از رهگذر مفهوم ديني توكل، «عزت و كرامت انسان مؤمن» از طريق توجه به ارزش وجودي او و به دنبال آن ايجاد خودپندارهٔ مثبت از خويش، «كاركرد معنابخشي و هدفمندسازي ايمان نسبت به زندگي»، و «تأكيد بر غايتمندي زندگي».