گروه بندي ژنوتيپ هاي پيشرفته گندم بهاره براساس صفات مورفولوژيك، فيزيولوژيك و اجزاي عملكرد در شرايط تنش خشكي

مقدمه و هدف: تنش خشكي يكي از مهمترين تنش هاي محيطي است كه توليد گندم‌ را با محدوديت رو به رو ساخته و بازده توليد اين گياه را در مناطق خشك و نيمه خشك به طور قابل ملاحظ ه اي كاهش داده است. پژوهش حاضر با هدف بررسي واكنش 15 ژنوتيپ گندم بهاره به تنش خشكي و معرفي ژنوتيپ هاي برتر براي كشت در مناطق با كمبود آب انجام گرفت. مواد و روش ها: به منظور گروه بندي و مطالعه تنوع ژنتيكي در ژنوتيپ هاي پيشرفته گندم بهاره در شرايط تنش كم آبي، در طي دو سال زراعي از 1395 تا 1397، 15 ژنوتيپ گندم بهاره در دو شرايط نرمال و واجد تنش كم آبي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار، در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز بررسي شدند. تنش خشكي از مرحله گرده افشاني با قطع آبياري اعمال شد. صفات مورد ارزيابي شامل صفات مورفولوژي، فيزيولوژي و اجزاي عملكرد بود. يافته ها: بر اساس نتايج تجزيه واريانس مركب اثر متقابل سه جانبه (ژنوتيپ، شرايط آبياري و سال) براي اكثر صفات مورد بررسي، بجز شاخص كلروفيل، كارتنوئيد و كلروفيل b معني دار بود كه حاكي از واكنش متفاوت ژنوتيپ ها در دو شرايط واجد تنش و نرمال در دو سال آزمايش مي باشد. همچنين اثر متقابل دو جانبه ژنوتيپ و تنش آبي براي اكثر صفات به استثناي تعداد سنبله، طول سنبله و كارتنوئيد معني دار بود و بر اين اساس مقايسه ميانگين اين سه صفت مذكور در متوسط شرايط انجام شد. از نظر صفت عملكرد دانه ژنوتيپ هاي URBWYT4، URBWYT1 و ERWYT4 در شرايط واجد تنش و URBWYT3، گنبد، كريم و مرواريد در شرايط نرمال بيشترين مقادير را به خود اختصاص دادند. گروه بندي ژنوتيپ ها با استفاده از روش Ward و بر اساس تمامي صفات با داده هاي استاندارد شده منجر به تخصيص ژنوتيپ ها در دو خوشه مجزا در هر دو شرايط واجد تنش و نرمال شد كه نتايج حاصل از تابع تشخيص نيز اين گروه بندي ها را تاييد كرد. ژنوتيپ هاي ERWYT1، URBWYT3، URBWYT5، URBWYT4، ERWYT5، URBWYT1، URBWYT2، ERWYT4 و ERWYT2 در شرايط نرمال و مرواريد، ERWYT1، ERWYT2، URBWYT2، ERWYT3 و URBWYT4 در شرايط واجد تنش در گروه برتر از نظر تمام صفات مورد مطالعه قرار گرفتند. نتيجه گيري: بر اين اساس دو ژنوتيپ مرواريد و ERWYT3 را به عنوان ژنوتيپ هاي برتر براي هر دو شرايط مي توان معرفي نمود.