ارزيابي مجموعه گستردهاي از ژرم پلاسم ارزن دمروباهي (Setaria italica L) براساس عملكرد و برخي صفات زراعي

مقدمه و هدف: ارزن دم‌روباهي به عنوان يك محصول چند منظوره داراي پتانسيل هاي مغذي و دارويي است. اين مطالعه با هدف بررسي و مقايسه تنوع مجموعه ژرم پلاسم گسترده ي ارزن دم‌روباهي (134 ژنوتيپ) براساس 14 صفت زراعي مورد مطالعه انجام شد. مواد و روش ها: در اين تحقيق بذور 134 ژنوتيپ ارزن دم‌روباهي كه شامل مجموعه گسترده ژرم پلاسم ارزن دم روباهي مي باشد، از پژوهشكده فناوري توليدات گياهي، قطب علمي تنش‌هاي محيطي غلات دانشگاه شهيد باهنر كرمان تهيه شد. آزمايش در قالب طرح بلوك ‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و تحت شرايط نرمال طي سال زراعي 1396 اجرا شد. صفات زراعي شامل: درصد جوانه زني بذر ارتفاع گياه، تعداد برگ در بوته، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تعداد پنجه، طول خوشه، عملكرد دانه، تعداد گياهان روي خط، عملكرد علوفه، وزن بذور بوته برتر، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملكرد بيولوژيكي اندازه گيري شد و سپس داده هاي حاصله مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. يافته ها: نتايج تجزيه وارﻳﺎﻧﺲ نشان داد كه اختلاف ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه از نظر تمامي صفات به غير از صفات عرض برگ و تعداد گياهان روي خط در سطح 1 درصد معني دار بود. بر آورد ضريب همبستگي بين صفات نشان داد كه عملكرد دانه و عملكرد علوفه با تمامي صفات به ‌استثناي عرض برگ همبستگي مثبت و معني‌‌داري داشتند، همچنين صفت عملكرد دانه با عملكرد بيولوژيك و عملكرد علوفه بيشترين همبستگي مثبت و معني‌دار (به ترتيب 0/97 و 0/94) داشت. در ادامه نتايج ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ‌ﻫﺎي اﺻﻠﻲ نشان داد كه 4 مؤلفه اصلي اول بيش از 75/62 درصد از واريانس كل صفات را توجيه كردند و مؤلفه‌‌هاي اول تا چهارم به ترتيب 49/80، 9/87 و 8/32 و 7/54 درصد از كل واريانس را به خود اختصاص داده‌اند. ﺑﺮاﺳﺎس نتايج ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺷﻪاي، ژﻧﻮﺗﻴﭗﻫﺎ به 4 گروه ژنوتيپي تقسيم شدند و ژﻧﻮﺗﻴﭗﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﺮوه اول از ﻟﺤـﺎظ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻋﻠﻮﻓﻪ و عملكرد ﺑﺬر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﻴﻪ ﮔﺮوه‌ﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮي داﺷﺘﻨﺪ. نتيجه گيري: در مجموع ژﻧﻮﺗﻴﭗﻫﺎ از نظر صفات اندازه گيري شده به طور قابل توجهي متفاوت بودند كه اين مطلب بيانگر وجود تنوع قابل توجه در ميان ژرم پلاسم مورد مطالعه بود. با توجه به اينكه برخي ژﻧﻮﺗﻴﭗﻫﺎ در خوشه اول (160، 68، 15، 23، 72، 73، 39، 170، 57 و 122) از نظر عملكرد بذر و عملكرد علوفه از برتري قابل توجهي برخوردار بودند، لذا مي توانند براي مطالعات آتي اصلاح نباتات به عنوان ژﻧﻮﺗﻴﭗﻫﺎي برتر در برنامه هاي به نژادي و انتخاب به منظور افزايش عملكرد علوفه و دانه ارزن دم روباهي مورد توجه و استفاده قرار بگيرد.