بررسي پايداري عملكرد دانه در ارقام آفتابگردان با استفاده از روش‌هاي تك متغيره و مدل AMMI

مقدمه و هدف: ارزيابي تاثيرات محيط هاي مختلف بر عملكرد دانه هيبريدهاي آفتابگردان (Helianthus annuus L.) و تعيين ژنوتيپ هاي برتر و پايدار در مكان هاي مختلف به عنوان الگويي براي پايداري و سازگاري با محيط مورد توجه است. مواد و روش ها: به منظور ‌بررسي پايداري عملكرد دانه در 12 ژنوتيپ آفتابگردان، آزمايشي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي (RCBD) در پنج منطقه (كرج، بيرجند، فيروزآباد، كاشمر، اراك) و در دو سال زراعي 98-1397 در سه تكرار مورد آزمايش قرار گرفت. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس در سطح احتمال 1% حاكي از آن بود كه تمام ژنوتيپ‌ها از نظر عملكرد داراي اختلاف معني‌داري با هم بودند. نتايج مقايسه ميانگين نيز نشان داد كه ژنوتيپ Zaria نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها به عنوان ژنوتيپ برتر و ژنوتيپ Progress كمترين ميزان رتبه را به خود اختصاص داد. بر اساس تجزيه واريانس مدل AMMI اثر محيط، اثر ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ × محيط به ترتيب در سطح احتمال 1% و 5% معني‌دار بود و دو مولفه اول اثرمتقابل در مجموع بيش از 80 درصد از واريانس داده‌ها را توجيه نمود (IPC1=52.4%, IPC2=27.9%). مدل AMMI1 نشان داد ژنوتيپ Zaria به دليل داشتن كمترين ميزان اولين مولفه اصلي اثر متقابل به عنوان ژنوتيپ پايدار شناسايي شد. مدل AMMI2 مشخص نمود كه ژنوتيپ‌هاي Zargol و Master در اراك، ژنوتيپ‌هاي SHF8190 و Zariaدر كاشمر، ژنوتيپ‌‌ zwj; zwj;هاي Progress،Gabur ،Favorite و Record در بيرجند و ژنوتيپ‌هاي Armaverski، Azargol و Lakumka در كرج و فيروزآباد داراي سازگاري خصوصي بودند. بر اساس روش‌هاي پارامترهاي پايداري (واريانس محيطي، ضريب تغييرات، اكووالانس ريك، واريانس شوكلا، شيب رگرسيون، روش ابرهارت و راسل و ضريب تشخيص) ژنوتيپ Zargol به عنوان ژنوتيپ پايدار و ژنوتيپ SHF8190 به عنوان ژنوتيپ ناپايدار شناسايي شدند. نتيجه گيري: به طور كلي ژنوتيپ‌هاي Zaria و Zargol به عنوان پايدارترين ژنوتيپ‌ها و ژنوتيپ‌هاي SHF8190 به عنوان ژنوتيپ ناپايدار شناسايي شد. نتايج همبستگي بين پارامترهاي پايداري نيز حاكي از آن بود كه پارامترهاي واريانس محيطي و ضريب تغييرات با پارامترهاي ابرهارت و راسل، واريانس شوكلا و اكووالانس ريك داراي همبستگي مثبت و معني‌داري بودند.