مطالعه تغييرات فيزيولوژيكي و بيوشيميايي ژنوتيپ‌هاي لوبيا در پاسخ به محلول‌پاشي برگي اسيد سالسيليك تحت شرايط تنش خشكي

مقدمه و هدف: تنش خشكي يكي از مهم‌ترين عوامل مهم محدودكننده رشد گياهان به‌شمار مي‌رود. اسيد ساليسيليك يك تركيب فنلي توليد شده توسط گياه است كه نقش مهمي در تنظيم فرايندهاي مختلف گياه دارد. تحقيقات نشان داده است كه كاربرد خارجي اسيد ساليسيليك مي‌تواند تحمل گياه در برابر برخي تنش‌هاي غيرزنده از جمله تنش اسمزي، خشكي، شوري، ازن و اشعه ماوراي بنفش را افزايش دهد. هدف از اجراي اين پژوهش بررسي برهم‌كنش تنش خشكي و محلول پاشي اسيد ساليسيليك بر برخي پارامترهاي فيزيولوژيكي، بيوشيميايي در ژنوتيپ‌هاي لوبيا بود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش در سال 1400-1399 به‌صورت فاكتوريل در در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار در گلخانه گروه زراعت و اصلاح نباتات واقع در پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران اجرا شد. سطوح مختلف خشكي در دو سطح 80% و 50% ظرفيت زراعي، فاكتور ژنوتيپ شامل دو ژنوتيپ لوبياي معمولي (ناز و 167) برگزيده از آزمون مزرعه‌اي و عامل اسيد ساليسيليك در دو سطح شامل عدم مصرف اسيد ساليسيليك (شاهد) و محلول‌پاشي اسيد ساليسيليك (به‌ميزان 1ميلي‌مولار) مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از اعمال تيمارها صفاتي مختلف فيزيولوژيكي و بيوشيميايي مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج نشان داد تنش خشكي موجب كاهش معني‌داري در نشت يوني و افزايش معني‌داري‌ در ميزان نشت يوني، پراكسيد هيدروژن و مالون دي آلدئيد در هر دو ژنوتيپ گرديد. اين تغييرات تحت تنش خشكي در ژنوتيپ ناز به مراتب بيشتر از ژنوتيپ 167 بود. محلول‌پاشي برگي اسيد ساليسيليك موجب كاهش ميزان مالون دي‌آلدئيد، نشت يوني و پراكسيد هيدروژن و افزايش ميزان فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيدان، پرولين و محتواي نسبي در تمام سطوح خشكي گرديد. كاهش اين تغييرات در محلول‌پاشي برگي توسط سالسيليك اسيد در ژنوتيپ ناز به مراتب بيشتر از ژنوتيپ 167 بود. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش نشان داد كه محلول‌پاشي برگي اسيد ساليسيليك توانست با حفظ بهتر وضعيت آبي برگ )محتواي نسبي آب برگ گياه(، حفظ بهتر پايداري غشاء سلولي )با كاهش نشت يوني و مالون دي‌آلدهيد(، افزايش بيشتر ميزان محلول پرولين و همچنين افزايش فعاليت آنزيم‌هاي آنتي اكسيداني (سوپراكسيد ديسموتاز، كاتالاز، اسكوربات پراكسيداز و گاياكول پراكسيداز) در هر دو ژنوتيپ لوبيا تحت شرايط تنش خشكي، باعث كاهش تأثيرات منفي تنش خشكي شده و درنتيجه گياه را مقاوم‌تر مي‌‌سازد. بنابراين،با توجه به نتايج اين پژوهش كاربرد محلول پاشي برگي 1 ميلي مولار سالسيليك اسيد براي كاهش اثرات منفي تنش خشكي در لوبيا پيشنهاد مي‌گردد.