نقش عملكرد حلقه فكري محقق اردبيلي در پيدايش اخباري گري در تشيع (بررسي عملكرد پيروان مكتب وثوق سندي و پيامدهاي آن)

زماني كه علامه حلي نظريه «حجيت اخبار آحاد» را برگزيد، مبناي ارزيابي حديث را معيارهاي سندي و اوصاف راوي قرار داد و بدين‌سان مشروعيت روايت بر شرايط راوي متمركز شد؛ اما اينگونه نبود كه وي قراين پذيرش روايت (به ويژه شهرت عملي) را كنار بگذارد. وي از قراين پذيرش روايت غفلت نكرد؛ اما پذيرش قراين در بين عالمان بعد از وي روز به روز كمرنگ‌تر شد، به ويژه در فقاهت محقق اردبيلي و شاگردانش. حلقه فكري محقق اردبيلي نسبت به نظريه «انجبار» رويكردي انتقادي داشت و از سوي ديگر، با اشتراط ايمان در پذيرش روايت راوي، حجيت را در «صحيح» و بلكه «صحيح اعلايي» منحصر كردند. اين سختگيري در پذيرش روايات، زمينه تقويت جنبه­هاي عقلي فقاهت حلقه فكري محقق اردبيلي و گسترش تمسك بر عمومات و اطلاقات آيات الاحكام و سنت قطعي و استخراج فتوا بر اساس آنها را فراهم كرد. در چنين فضايي كاملاً طبيعي است كه با كنارگذاشتن بخش اعظم روايات، برخي نتايج اين رويكرد را برنتابند و در برابر اين رويكرد قيام كنند و اين‌گونه مكتب «حله» خود زمينه زوال خود و ظهور مكتب «اخباري‌گري» را فراهم كرد.