معرفي و سبك شناسي منظومۀ حماسي-تاريخي كمترشناخته شدۀ «آشوب هندوستان»

زمينه و هدف: مثنوي حماسي-تاريخي كمترشناخته شدۀ «آشوب هندوستان» رزم نامه ا ي تراژيك از جنگ قدرت در خاندان گوركاني در واپسين سالهاي زندگي شاهجهان بر بنياد مشاهدات عيني و روايت «بهشتي شيرازي» است. اين پژوهش تلاش ميكند با معرفي جامع «آشوب هندوستان» كه تاكنون كمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و واكاوي نگرش سراينده به رويداهاي تاريخي، به اين پرسش پاسخ دهد كه برجسته ترين ويژگيهاي سبكي و محتوايي منظومه در سطوح آوايي، واژگاني و بلاغي كدامند؟ تا با سبك شناسي اثر راه براي شناخت بهتر شاعر و اثرش هموار شود. روش مطالعه: اين پژوهش به شيوۀ توصيفي-تحليلي ازطريق مراجعه به مراجع و منابع موجود و مرتبط با زندگي «بهشتي شيرازي» و ويژگيهاي سبكي و محتوايي «آشوب هندوستان» صورت گرفته است. يافته ها: اين منظومه يكي از آثار ادبي تاريخنگاري در شبه قارۀ هند بر مبناي تلفيق تاريخ روايي و روايت ادبي مبتني بر انديشه و باورهاي سراينده اي آگاه به تاريخ و فنون ادبي است. «بهشتي شيرازي» با آشنايي با فنون ادبي، حضور در دربار شاهجهان و مشاهدۀ مستقيم رويدادهاي تاريخي پايان عمر او، با تاريخنگري و تحليل رويدادها، روايتي منسجم از بخشي مهم و حساس در تاريخ هند را در 17 واقعه با بياني سليس پيش روي خوانندگان به نمايش گذاشته است. شعر او ساده و روان اما منسجم و استوار است. طنين بحر متقارب در اين مثنوي بخوبي به گوش ميرسد. قافيه ها تداعي‌كنندۀ فضا و مكمل لحن حماسي است. زبان سراينده حماسي، اما در مواردي بعلت ناهماهنگي با مضمون و محتوا به آفرينش فضاي حماسي ختم نميشود. گزينشهاي واژگاني معنادار است و كلمات و تركيبات حماسي در ارتقاي بيان حماسي تأثيرگذارند. اگرچه حماسه جولانگاه صنعت‌پردازي نيست، استفاده از آرايه هاي ادبي با غلبۀ اغراق و تشبيه ضمن برجسته نمايي كلام سهم عمده اي در ايجاد پويايي و تحرك در منظومه دارند. نتيجه گيري: تلفيق منسجم تاريخ روايي و روايت ادبي، افزايش موسيقي و آهنگين كردن كلام با استفاده از قافيه هاي اسمي، واژگان و تركيبات سازگار با بيان حماسي، تضعيف صلابت زبان حماسي با رديفهاي فعلي، بسامد كم صدامعنايي حاصل از واج آرايي، ايجاد وحدت شكلي و هارموني كلمات با استفاده از تكرار و جناس، انسجام و استواري كلام، استفاده از ابزارهاي تصويرآفرين اغراقهاي مصور، تشبيهات محسوس، استعاره ، كنايه هاي اسنادي، تلميحات اسطوره اي، ساقي‌نامه سرايي، اخلاق مداري و اندرز از محوريترين ويژگيهاي سبكي و محتوايي اين مثنوي است.