بررسي مبتداسازي ضميرگذار ساخت ملكي و مفعول متممي زبان فارسي برپايۀ دستور گفتماني‌نقشي

هدف پژوهش حاضر، بررسي فرايند مبتداسازي ضميرگذار از ساخت ملكي و مفعول متممي فارسي و چگونگي ظهور واژه‌بست ضميري در پي اعمال آن براساس دستور گفتماني‌نقشي است. در مقالۀ پيش رو نحوۀ نگاشت عناصر مبتداسازي‌شدۀ ضميرگذار فارسي در قالب‌هاي ساخت‌واژي-نحوي معرفي شده در دستور گفتماني‌نقشي تحليل شد. نتايج بررسي و تحليل تعداي ازجمله‎هاي منتخب از گفتار و متون نوشتاري زبان فارسي نشان مي‌دهد كه در اين ساخت، با عنايت به نيت ارتباطي سخنگو عناصر مختلفي نظير مالك در ساخت اضافي و مفعول متممي مي‌توانند سازۀ مبتدا واقع گردند و روش پوياي تعيين ترتيب سازه‌اي اين دستور روشي مناسب و كارآمد براي تبيين آن است. از طرف ديگر، با توجه به اينكه سازۀ مبتداشده در سطح بينافردي براساس اصول اين دستور در اولويت ورود به قالب‌هاي ساخت‌واژي-نحوي قرار مي‌گيرد، لذا فرايند مبتداسازي حاصل حركت نيست بلكه عنصر مبتداشده به‌صورت پايه‌زايشي در جايگاه اصلي خود توليد مي‌شود. مهم‌ترين نتيجۀ پژوهش حاضر تبيين علت ظهور واژه‌بست ضميري در فرايند مبتداسازي ضميرگذار فارسي از هر دو ساخت ملكي و مفعول متممي و تعيين اجباري و غيراجباري‌بودن آن است كه براي نخستين بار با اِعمال سازوكارهاي دستور گفتماني‌نقشي صورت مي‌پذيرد.