حمام‌خانه و گرمابه در جهان ايراني؛ از آغاز تا پايان كار ساسانيان

فرهنگ شست‌وشو نزد نگاه معاصر، يكي از مولفه‌هاي ارزيابي فرهنگ‌هاي كهن برشمرده مي‌شود و از اين‌رو، تحقيق درباره آن، يك ضرورت است. اين‌كه ريشه مساله، يعني درك نياز به پاك ساختن تن بر چه مبنايي بوده، نخستين گام وارسي موضوع مورد بحث است. در ادامه، پرداختن به اين كه سازه‌هاي مشخص و مرتبط با استحمام از چه زماني و در كجا پيدايي يافت و چگونه اين مساله در جاهاي ديگر ظهور كرد، مسير پژوهشي را بنياد مي‌نهد. سپس چگونگي رو آوردن به گرمابه و فرهنگ شست‌وشو با آب گرم، بررسي و نمونه‌هاي تاريخي و باستان‌شناختي آن‌ها ارزيابي مي‌شود. در اين پژوهش ديده شد گرچه طبق اصلي مهم در آيين زرتشتي و در دوران چيرگي اين دين، امكان برپايي و نشر فرهنگ استحمام در گرمابه‌هايي به سبك يونانيرومي ممكن نبوده است، اما اين مساله به مفهوم دور بودن ايرانيان از فرهنگ پاكيزگي نبوده و در اين‌باره، شاهدهاي جالب توجهي در اختيار است. اين مساله حتي درباره وجود مكان‌هاي اختصاصي براي شنا نيز قابل اثبات است. در حقيقت، تنوع فرهنگ‌هاي ايراني و انيراني رايج در فلات ايران، دروازه هرگونه نتيجه‌گيري يك‌سويه‌ در اين زمينه را مسدود مي‌كند. مقاله پيش‌ رو نشان مي‌دهد كه در فرهنگ زرتشتي، در كنار وجود شيوه‌‌اي از فضاسازي جهت تسهيل استحمام با آب سرد، نوعي از گرمابه نيز پديد آمد كه با ساختار رومي متفاوت بود. هم‌چنين بيان شد كه در محتواي اساطير ايران باستان نيز ارزشمندي فرهنگ شست‌وشو قابل پيگيري است و اين مي‌تواند بنيادي بر وارسي‌هاي ميداني-تطبيقي آن در گستره باستان‌شناسي اساطير باشد