طراحي بازار سرمايه اسلامي در چهارچوب نظام اقتصادي اسلام (ماهيت، عناصر، روش كشف و طراحي)

بازار سرمايه اسلامي يكي از زير نظام‌هاي نظام اقتصادي اسلام است و تفاوت ماهوي آن با بازار سرمايه متعارف در مباني، اهداف، اصول، ابزارهاي تأمين مالي، ابزارهاي مديريت ريسك و نهادهاي مالي است كه در بازار سرمايه اسلامي همه در چارچوب تعاليم اقتصادي اسلام طراحي ‌مي‌شوند. بازار سرمايه اسلامي محل معامله دارايي‌ها و اوراق بهاداري است كه همه براساس شريعت طراحي ‌شده‌اند و بازيگران اصلي اين بازار اعم از اشخاص حقيقي يا حقوقي براساس مباني، اهداف، احكام و اخلاق اقتصادي اسلام فعاليت مي‌كنند. اين مقاله كه ماهيت اكتشافي دارد درصدد است به روش توصيفي - تحليلي عناصر ثابت و متغيّر بازار سرمايه اسلامي را معرفي و روش كشف و طراحي اجزاي آن را بيان كند و به‌ صورت مشخص اين سؤال‌ها را پاسخ دهد كه: مباني و اهداف بازار سرمايه اسلامي كدام‌اند و به چه روشي كشف مي‌شوند؟ احكام فقهي، حقوقي و اخلاقي بازار سرمايه اسلامي به چه روشي استنباط مي‌گردند؟ ابزارهاي تأمين مالي، ابزارهاي مديريت ريسك، نهادها و سازمان‌ها و الگوهاي رفتاري مشاركت ‌كنندگان بازار سرمايه اسلامي به چه روشي طراحي و شكل مي‌گيرند؟مطابق يافته‌هاي تحقيق؛ بازار سرمايه اسلامي بر پايه عناصر ثابت نظام اقتصادي اسلام بنيان نهاده‌ مي‌شود كه به روش اجتهادي از منابع استنباط كشف مي‌شوند و ديدگاه اسلام در اين موارد تأسيسي است، اما عناصر متغيّر بازار سرمايه اسلامي (قوانين و مقررات، قراردادها، ابزارها و سازمان‌ها و نهادها)، از تجربه و دانش بشري به دست مي‌آيند و موضع شريعت در اين عناصر امضايي است به اين بيان كه از ميان يافته‌هاي دانش و تجربه بشري تنها آن عناصري انتخاب مي‌شوند كه سازگار با عناصر ثابت نظام اقتصادي اسلام باشند يا با انجام اصلاحاتي بتوان سازگار كرد.