بررسي ويژگي هاي فني و هنري قاشق هاي چوبي دوره هاي صفوي و قاجار

قاشق هاي چوبي از جمله آثار هنري هستند كه به عنوان شيئ تزئيني و كاربردي در دوره هاي صفوي و قاجار شناخته مي شوند. شناسايي و بررسي ويژگي هاي به كار رفته در قاشق هاي هر دوره، نشانگر تكرار و تداوم اين ويژگ يها در تزئينات، تركيب بندي و ساختار كلي اين قاشق ها است. از آنجايي كه اين قاشق ها ويژگي هاي هنري و فني مشابه داشته و در بازه زماني نزد كي به هم ساخته شده اند، پرسش اصلي مقاله اي نگونه مطرح مي شود كه وجوه اشتراك و افتراق فني و هنري قاشق هاي چوبي صفوي و قاجار چه هستند؟ و پرسش فرعي اين است كه در قاشق هاي چوبي قديمي از نظر ويژگي هاي هنري، بر چه مواردي تأكيد بيشتري شده و متداول ترين و پركاربردترين ويژگي هاي فني و هنري در تزئينات كدام هستند؟ هدف اين پژوهش، شناسايي و تحليل ويژگي هاي هنري و فني موجود در اين قاشق ها بر اساس توصيف و تطبيق آنها است تا وجوه مشترك و متفاوت آنها تعيين شده و در نتيجه با بررسي ميزان اشتراكات، متداول ترين و پركاربردترين ويژگي هاي فني و هنري در آنها مشخص شوند. در اين پژوهش، روش تحقيق، توصيفي تطبيقي با رويكردي كيفي است. جمع آوري اطلاعات با بهره گيري از اسناد مكتوب صورت گرفته است. نمونه هاي آماري پژوهش، 17 تصوير متعلق به دوره هاي صفوي و قاجار هستند كه به صورت هدفمند انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته اند. نتايج پژوهش نشان دادند كه فرم كلي قاشق ها در هر دو دوره صفوي و قاجار، از الگوي كاملاً مشابهي پيروي نموده است و جزئيات مشتركي دارد. وجود نقوشي چون؛ هندسي، اسليمي، گل هاي چند پر و نقوش حيواني در هر دوره، نمايانگر ميزان تأثيرپذيري مشترك اين هنرها از الگوهاي مشابه است. تر يك ببندي اجزاي قاشق ها شامل؛ دهانه، دسته و تزئينات كه به صورت يك تكه و چندتكه درست شده اند. تزئينات دربردارنده نقوش متنوع و مختلف با ساختار و به روش انتقالي هستند. قاشقها غالباً يك تكه و از چوب گلابي و با فن منبت و مشبك ساخته شده اند. استفاده از الگوي يكسان دهانه و دسته، هنرمندان مشترك، منطقه جغرافيايي، نوع چوب هاي موجود و قابل استفاده براي قاشق تراشي و محدوديت فضاي طراحي و ساخت براي استفاده از نقوش متنوع تر، از ويژگي هاي پركاربرد در ساخت قاشق هاي چوبي هستند.