نقش كنش‌هاي گفتاري و راهبردهاي كلام در تبيين آيات داستان موسي(ع) (مطالعۀ موردي سورۀ شعراء)

از عوامل موثر در فهم كارگفت هاي قرآني، مقتضاي حال متكلّم و مخاطب و قصد مخاطبه است. نظريه «كارگفت» از «سرل» در دانش كاربرد شناسي با عناويني چون: اغراض ثانويه و اغراض ادبي در علم معاني مطابقت دارد. سرل اثرات اين كار گفت را به «اثرات در گفته» و «اثرات با گفته» تقسيم كرده است. «اثرات با گفته» نتيجه جانبي برآمده از مجموع كارگفت‌هاست. كارگفت هاي غير مستقيم به اطلاعات پس زمينه اي مشترك ميان متكلم و مخاطب نياز دارد كه از جنس زبان و غير زبان است و مخاطب با تكيه بر عقلانيت حاكم بر ارتباط كلامي خود، مخاطبه و مفاهيم نهفتۀ درون آن را استنباط مي كند. استفاده متكلم از بيان غيرمستقيم با مفهوم ادب گفتاري، جايگاه مهمي دارد. پژوهش حاضر بر اساس بافت موقعيتي آيات با روش توصيفي_تحليلي به برخي كارگفت هاي مستقيم و غيرمستقيم مي پردازد. برخي از كنش ها عبارتند از كنش توصيفي، عاطفي و اعلامي كه در مخاطبه هاي فرعون، موسي و ساحران با راهبردهاي كلام وجود دارد. براي نمونه زماني كه فرعون قصد دارد در يك مخاطبه عمومي، دعوت الهي موسي را تخريب نمايد، از ساحران ياري جسته و با راهبرد ايجابي، كنش ترغيبي را جهت توانمندي سحر آنها به‌كار مي برد و منتظر اثرات با گفته مورد انتظار خويش است؛ ولي به يك‌باره پس از انجام معجزه موسي، ساحران كنش عاطفي خويش را به سوي خداي يگانه ابراز مي كنند و كنش هاي تهديدي او را با راهبرد صراحت كلام و اعلام ايمان به خداي واحد پاسخ مي دهند و هيچ اثر «با گفته اي» مطابق انتظار فرعون نشان نمي دهند.