بنت الشاطي و تفسير بياني سوره ي علق از نظريّه تا عمل

در دوران معاصر، تفسير بياني، مكتبي نوين در روش تفسير قرآن و دنباله‌رو شيوه كلاسيك و كهن ادبي در تفاسير قرآن است. گر چه سلسله جنبان انديشه‌هاي اين مكتب تفسيري، سيّد جمال الدين اسدآبادي و پس از او، به‌طور ويژه، شيخ محمّد عبده بوده است، لكن پايه‌گذار و نظريّه پرداز اين مكتب تفسيري را امين خولي(1895– 1966م.) مي شناسانند. همو بود كه مبناها و قواعدي كلّي را در معناشناسي واژگان و آيات قرآن مطرح ساخت كه هدف عمده و نخستين تفسير را كه فهم ادبي خالص و محض قرآن، بدون در نظر داشتن هيچ پيش شرط ديگر است، تحقّق بخشد. شاگرد، همراه، همسر و پيرو وي، بنت الشاطي در ديباچه التفسير البياني، خود را به عملي ساختن مباني امين خولي ملتزم دانسته و تلاش نموده تا آنها را در تفسير به‌كار گيرد. در پژوهش حاضر، بازخورد و نتيجه اين التزام، همسويي ايده و عمل و تطبيق تفسير با آن مباني را تنها در سوره «علق» بررسي خواهيم كرد. در پايان روشن خواهد شد كه وي در مواردي همچون تفسير بر اساس ترتيب نزول، تفسير موضوعي، معناشناسي يك واژه از رهگذر استقصاي واژگان مشابه و... مباني خود و خولي را در تفسير عملي نساخته است و اين موارد، از حدّ نظريّه خارج نگشته است.