ارزشيابي توان آزمون‌هاي مبتني بر نقشه مفهومي در جايگزيني آزمون‌هاي سنتي

هدف: آزمون‌هاي سنتي براي ساليان متمادي موردانتقاد پژوهشگران حوزه ارزشيابي آموزشي بوده‌اند. در همين راستا نقشه‌هاي مفهومي نشان داده‌اند كه علاوه بر اهداف آموزشي مي‌توانند به‌عنوان ابزارهاي ارزشيابي آموزشي نيز به‌كار روند، لذا هدف پژوهش حاضر ارزشيابي توان آزمون هاي مبتني بر نقشه مفهومي به‌عنوان يك رويكرد جايگزين براي آزمون‌هاي سنتي بود.روش: جامعه آماري پژوهش را تمامي دانش‌آموزان سال اول رشته علوم تجربي شهرستان اسلام‌آباد غرب در سال تحصيلي 1397-1396 تشكيل مي‌دادند. نمونه پژوهش نيز شامل دانش‌آموزان چهار كلاس (109 نفر) درس زيست‌شناسي سال اول مقطع متوسطه دوم بود كه به روش نمونه‌گيري تصادفي خوشه‌اي چندمرحله‌اي انتخاب شدند. ابزارهاي پژوهش شامل آزمون چهارگزينه‌اي پيشرفت تحصيلي، آزمون تكميل نقشه مفهومي سلسله‌مراتبي، آزمون تكميل نقشه مفهومي شبكه‌اي، آزمون ترسيم نقشه مفهومي سلسله‌مراتبي و آزمون ترسيم نقشه مفهومي شبكه‌اي بود. طرح پژوهش يك طرح ارزشيابي بود. روش‌هاي آماري شامل ضريب همبستگي پيرسون، ضريب كودرريچاردسون، آزمون t دو نمونه‌اي مستقل و تحليل واريانس يك راهه (آزمون كروسكال - واليس و آزمون تعقيبي بنفروني) بود.يافته‌ها: نتايج پژوهش نشان داد كه چهار آزمون مبتني بر نقشه مفهومي از روايي محتوايي و پايايي بالايي برخوردارند. در زمينه روايي ملاكي چهار آزمون مبتني بر نقشه مفهومي داراي مقادير متفاوت همبستگي با يك آزمون چهارگزينه‌اي بودند. در زمينه روايي افتراقي، به‌استثناي آزمون ترسيم نقشه مفهومي شبكه‌اي، سه آزمون ديگر به‌خوبي از عهده تشخيص تفاوت بين نمرات دو گروه پيشرفت تحصيلي بالا و پايين برآمدند.نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه امكان استفاده از نقشه‌هاي مفهومي به‌عنوان ابزارهاي ارزشيابي حداقل از لحاظ فني وجود دارد؛ بنابراين ضروري است كه مسئولان مربوطه در سيستم آموزش و ارزشيابي كشور نيز نگاه ويژه و متفاوتي به نقش كاربردي نقشه هاي مفهومي در زمينه استفاده شدن به‌عنوان يك ابزار ارزشيابي جديد و جايگزين داشته باشند.