نگاهي به يافته هاي شيشه اي دورۀ اليمايي در مناطق كوهستاني خوزستان

دشت خوزستان در جنوب‌غربي ايران از دو منطقۀ جغرافيايي كوهستاني و دشت تشكيل شده است. در دورۀ اشكاني، شاهد قدرت‌گيري و حضور اقوام اليمايي هم در مناطق كوهستاني و دشت‌هاي خوزستان هستيم. يكي از صنايعي كه از دورۀ اشكانيان رونق گرفت، شيشه بود. شيشه‌هاي اشكاني در محوطه‌هاي دشت و مسطح خوزستان بسيار يافت مي‌شود، درحالي‌كه در نواحي كوهستاني به‌صورت محدود فقط در چند محوطه نمونه‌هايي يافت شد. هدف اصلي اين پژوهش بررسي، معرفي و تحليل نمونه ‏هايي از اشياء و ظروف شيشه‏اي دورۀ اشكاني (اليمايي) است كه از كاوش‌هاي باستان‌شناسي محوطۀ باستاني مناطق كوهستاني خوزستان، يعني «برده‌نشانده» و «كل‌چندار» به‌دست آمده‌اند. پرسش‌هاي پژوهش عبارتنداز اين‌كه، با استناد به يافته‌هاي شيشه‌اي مذكور، كارگاه‌هاي شيشه‌گري در اين منطقه وجود داشته يا اين‌كه اشياء شيشه‌اي وارداتي هستند؟ روش ساخت اشياء شيشه‌اي مذكور چيست؟ گونه‌هاي رايج ظروف مورد مطالعه در اين نوشتار كدامند و چه نوع كاربري داشته‌اند؟ پژوهش حاضر با رويكرد توصيفيتحليلي و روش گردآوري اطلاعات ازطريق مطالعات كتابخانه‌اي (شامل استفاده از: كتب، گزارش‌ها و برخي مقالات) سعي‌بر آن دارد تا به پرسش‌هاي مطرح در اين پژوهش پاسخ منطقي ارائه دهد. نتايج بيانگر آن است كه يافته‌هاي شيشه‌اي محوطه‌هاي كوهستاني خوزستان به احتمال زياد وارداتي بوده و نمي‌توانند در خود محل توليد شده باشند. فناوري ساخت و توليد اكثر اشياء مذكور با روش دميدۀ آزاد بوده است؛ هر چند از روش‌هاي دميده در قالب، فشرده در قالب و قالب گلي نيز بهره برده‌اند كه براي ساخت زيور‌آلات بوده است. ظروف شيشه‌اي مذكور اغلب مربوط به پياله‌هاست، ولي ظروف ويژۀ مواد دارويي، آرايشي، ساغر و جام‌ها نيز جزو يافته‌ها بودند؛ هم‌چنين يافته‌هاي شيشه‌اي نشان مي‌دهد كه تجارت اين كالا و روابط صلح‌آميز فرهنگي در كنار كشمكش‌هاي نظامي ايران و روم برقرار بوده است.