بررسي وضعيت دشت فراهان در دورۀ ساساني براساس مطالعات باستان شناسي

دشت فراهان يكي از دشت‌هاي حاصلخيز در جنوب‌غربي فلات‌مركزي با حدود پنج‌هزار كيلومترمربع وسعت است. مطالعات باستان‌شناسي مؤيد اين است كه دشت فراهان از اواخر دوران نوسنگي تا عصر حاضر، پيوسته موردتوجه انسان قرار داشته، به‌نحوي‌كه حتي امروزه نيز از تراكم استقراري قابل‌ملاحظه‌اي برخوردار است. يكي از دوره‌هاي استقراري اين دشت كه با توجه به‌وجود آثار و شواهد باستاني چون آتشكدۀ فردُغان و قلاع و تپه‌هاي بزرگ و كوچك، از اهميت بالايي برخوردار است، دورۀ ساساني است كه حتي منابع تاريخي به آباداني دشت فراهان در آن دوره اشاره نموده‌اند. باوجوداين، تاكنون درزمينهٔ مطالعۀ علمي باستان‌شناسي دورۀ ساساني، اقدام قابل‌توجهي صورت‌نگرفته است و به‌نحوي‌كه پرسش درمورد چگونگي وضعيت اين دشت و عوامل مختلف تأثيرگذار بر ساختار استقراري در دورۀ ساساني بي‌پاسخ‌مانده است؛ ازاين‌رو، نگارندگان در اين پژوهش با تكيه‌بر داده‌هاي حاصل از بررسي باستان‌شناختي، منابع تاريخي و اطلاعات رسوب‌شناسي منطقه، سعي‌بر پاسخ‌گويي به پرسش فوق در جهت ترسيم وضعيت دشت فراهان در دورۀ ساساني را دارند. تحقيق فوق براساس هدف از نوع تحقيقات بنيادي و ازنظر ماهيت و روش از نوع تحقيقات توصيفي تحليلي با تأكيد بر جنبۀ تاريخي است. نتايج بيانگر آن است كه هرچند شرايط اقليمي مساعد در سده‌هاي قبل از ساسانيان در دشت فراهان ايجاد و موجب رشد استقرارها شد، اما به‌مرور و در طول دورۀ ساساني اقليم گرم و خشك در منطقه حاكم شده است؛ بااين‌وجود، تداوم رشد استقرارها در اين دورۀ ادامه يافت كه مبتني‌بر استقرارهاي روستايي متعدد كوچك و متوسط است. به‌احتمال‌زياد تداوم استقرارها و رشد آن‌ها در اين دورۀ تكيه‌بر عوامل انساني، هم‌چون پيشرفت فناوري درزمينهٔ بهره‌برداري از منابع آبي جهت غلبه‌بر محدوديت‌هاي محيطي دارد.