بازخواني ساختار كالبدي بازار تبريز بر اساس نگاره مطراقچي

شناخت شهر تاريخي تبريز، شهري كه حكومت‌هاي مختلفي را به خود ديده و همواره مخزني از آثار معماري و شهرسازي ايران بوده، مي‌تواند ما را در‌‌ دست‌يابي به اطلاعاتي مفيد ياري رساند و اݣݣين‌امر نيازمند شناخت ساختار آن است. بازار به‌عنوان عنصر حيات‌بخش شهر تبريز، جزو بدنه‌هاي اصلي شهر بوده و نقشي پررنگ در شكل‌گيري ساختار آن داشته است؛ لذا در پژوهش حاضر، در تلاشيم باهدف ايجاد زمينه‌اي جهت بازخواني و حفاظت از آثار به‌جا مانده در بازار تبريز كه جزو ضرورت‌هاي حفاظت از ساختار شهري است، علاوه‌بر بهره‌گيري از متون تاريخي و نقشه‌ها، با استفاده از نگارۀ مطراقچي به‌عنوان تنها منبع تصويري از معماري و شهرسازي گذشتۀ تبريز (كه عناصر مختلف مورداستفاده در آن هم‌چون رازي سربه‌مهر مانده)، به شناسايي عناصر كالبدي بازار تبريز پرداخته، تا به پاسخي مناسب در اين رابطه كه، كدام‌يك از عناصر معماري و شهرسازي بازار تبريز در دست نگاره‌هاي مطراقچي ترسيم‌شده‌اند؟ و عناصر موجود در راستاي بازار در نگارۀ مطراقچي دربردارندۀ چه مضاميني است؟ دست‌يابيم. با درنظر گرفتن مطالب فوق روش پژوهش برمبناي تحليل محتوا صورت‌گرفته و از روش تفسيريتاريخي بر پايۀ بررسي كتب تاريخي، نگارۀ مطراقچي، وقف‌نامه‌ها، سفرنامۀ سياحان، نقاشي‌ها و عكس‌ها و نقشه‌ها به‌دست‌آمده است. نتايج مطالعات شامل: اطلاعات نظري، نوشتاري و تصويري در ارتباط با بازار و برخي عناصر مهم معماري و با توجه به نگارۀ مطراقچي، حاكي از آن است كه، اين نگاره يك نقشۀ ترسيمي از موقعيت بنا، با توجه به ويژگي‌هاي آن بوده و در اين‌ميان رنگ و صفه از ويژگي‌هاي شناسايي بنا است. در اين نگاره، بازار به‌عنوان هستۀ اصلي شهر در بخش جنوبي قرارگرفته و داراي دو راستۀ شماليجنوبي و يك راستۀ شرقيغربي بوده و بناهايي ازجمله: مسجد جهانشاه(كبود)، مسجد استاد‌شاگرد، مسجد جامع، مسجد حاجت، چهار‌منار، مقبرۀ دال و ذال و بازار قيصريه در آن رؤيت مي‌گردد كه، در قالب يك جدول ارائه‌شده و تحليل‌ها براساس موقعيت كنوني بنا و موقعيت آن در نقشه و نگارۀ موجود، شرح بنا براساس كتب و ويژگي‌هاي بنا در نگارۀ مطراقچي بيان‌شده است.