تطبيق مولفه هاي فني و زيبايي شناختي در جل اسب قشقايي و شاهسون

جل‌ اسب، يكي از انواع مهم دست‌بافته‌هاي عشايري است كه در گذشته و به‌واسطه نوع زندگي عشاير، كاربرد قابل توجهي داشته است، ليك در اثر تغيير شيوه زندگي، اين بافته با دارا بودن بُعد هنري، صرفاً به يك اثر با قابليت‌هاي هنري بومي و تزئيني در جهت كاربرد در زندگي معاصر، مورد توجه قرار گرفت. نقش‌پردازي و آفرينش انواع نقوش هندسي و انتزاعي برگرفته از طبيعت و محيط پيرامون بافنده و رنگين نمودن آ‌ن‌ها با استفاده از رنگ‌هاي طبيعي، وجه زيباشناختي اين بافته‌ها را امروزه بيش از پيش عيان مي‌سازد. عشاير قشقايي و شاهسون، دو نمونه از ايل‌هايي هستند كه در بافت جل‌هاي نقش و نگارين، از شهرت بالايي برخوردارند. در اين مقاله سعي بر آن است تا با رويكردي تطبيقي و انتخاب نمونه‌هايي شاخص هنري، به معرفي، تحليل و مستندنگاري ابعاد فن‌شناختي و زيباشناختي جل‌هاي اين دو ايل پرداخته شود. بدين روي، پرسش اصلي اين است كه مؤلفه‌هاي فن‌شناختي(فنون بافت) و زيباشناختي(نقوش و رنگ‌ها) و اشتراكات و افتراقات در جل‌هاي قشقايي و شاهسون كدام است؟ اين مقاله از نوع پژوهش كيفي و روش تحقيق از نوع توصيفي تحليلي است. شيوه گردآوري داده‌ها توأمان كتابخانه‌اي و جستجو در سايت‌ها و مجموعه‌هاي معتبر است. برخي از يافته‌ها چنين است: فنون بافت در جل‌هاي قشقايي نسبت به جل‌هاي شاهسون متنوع‌تر و بيش‌تر است. در بافت جل قشقايي از فنون پيچ‌بافي(سوزني)، قالي‌بري(تركمن نقش)، جاجيم‌بافي(اُيي‌بافي) و تلفيقي از اين‌ فنون، استفاده مي‌شود اما در بافت جل شاهسون از فن پيچ‌بافي يا در اصطلاح سوماك و در برخي موارد نادر هم گليم‌بافي بهره برده مي‌شود. هم‌چنين تنوع در نقش‌پردازي در جل‌هاي شاهسون بيش‌تر است. در كاربرد رنگ‌ها، بافندگان دو ايل غالباً از رنگ‌هاي يكساني بهره برده‌اند. جل‌هاي شاهسون بزرگ‌پارچه و مستطيل شكل بوده اما جل‌هاي قشقايي كوچك‌پارچه و غالباً مربع شكل هستند.