دگرديسي پديداري-گفتماني در رابطۀ كلامي/بصري؛ با بررسي شعري ديداري

اين مقاله به واكاوي رابطۀ متن و تصوير در فضاي پديداري و گفتماني در شعر ديداري «باز قطار حركت كرد» از افشين شاهرودي مي‌پردازد. نتايج پژوهش كه با روش توصيفي-تحليلي به‌دست‌آمده نشان مي‌دهد در اين متن، رابطة متن كلامي و تصوير ثابت نيست بلكه «طيفي» است و به‌تبع فرايندي بودن سطح محتوا، در سطح بيان، اين رابطۀ پيوستاري را به شكل گسست-موازنه-همجوشي را نشان مي‌دهد. سطوح نشانه نيز از نمايه‌اي به شمايلي و سپس نمادين استحاله مي‌يابد. در سطح گفتماني، نخست گفته‌پرداز ابزار پيشاگفتماني را به صورت نمايه‌اي براي برانگيختن سوژۀ گفته‌ياب، جهت ورود به فضاي گفتگو به كار مي‌بندد، در سطح دوم تحول نشانه‌شناختي، نشانه شمايلي شكل مي‌گيرد، بدين گونه كه تكرار واج‌ها صداي قطار را بازنمايي مي‌كند و در سومين سطح، نشانه نمادين «قطار» بر صورت متن پديدار مي‌شود. شكل‌گيري استعارۀ مفهومي «قطار زندگي»، تقطيع مجدد دو لايه كلامي و بصري را لازم مي‌دارد. ديداري شدن استعارۀ مفهومي در فرايند استحالۀ سطوح نشانه، سبب شده همپاي حركت نشانه‌ها در بستر متن و گفتمان، در هر لحظه مرحله‌اي از عينيت مفهوم استعاري بر روي پيوستار متن كلامي-ديداري نمايان شود.