نشانه شناسي فضاي قدسي: رويكردي انتقادي به توليد فضا در آيين يارسان

هدف جستار حاضر تحليل و بررسي راهبردهاي توليد و بازنمايي فضاي قدسي در متون آيين باطني يارسان (با تمركز بر متن بارگه بارگه) است. براي اين منظور، ابتدا الگوهاي مكان يابي بكار رفته در متن را با استفاده از رويكرد لويسنون (2004) بررسي كرده، و سپس راهبردهاي بازنمايي و توليد انگاره هاي فضايي را از منظر بوم شناسي انتقادي (Westphal 2011) مورد بررسي قرار مي دهيم. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه متن مورد نظر از دو الگوي ايستاي فضايي توپولوژي و اشاري و همچنين از الگوي پوياي حركتي براي مكان يابي و تعيين جايگاه فضايي عناصر بهره مي برد. از سوي ديگر، نتايج روشن ساخت كه انگاره هاي فضايي در متن مذكور بر اساس دو كلان استعارۀ كاروان و رنگرزي شكل گرفته اند. اين ساخت هاي استعاري منجر به تفكيك ناپذيري انگاره هاي فضايي و دوره هاي زماني در متن شده است، به گونه اي كه هر ايدۀ فضايي در متن به صورت غيرمستقيم يك دورۀ تاريخي را نيز نشان مي دهد (اصل فضا-زمانمندي). از سوي ديگر نتايج اين مطالعه نشان داد كه متن مورد بررسي مرزهاي متعارف و تثبيت شدۀ فضايي را ميان انگاره هاي فضايي و جغرافيايي به چالش كشيده، و در راستاي انگاره هاي ايدئولوژيك خود ساخت و تركيبي جديد را از آنها ارائه مي دهد. بعلاوه متن مذكور با  واسازي مرزهاي جغرافيايي واقعي و خيالي (اصل ارجاعيت) و همچنين با بكار بردن نام جاي هاي متكثر و متنوع به شيوه اي نوين در جهت تثبيت معاني و پيام هاي الهياتي خود عمل مي كند. در نهايت بايد ذكر كرد تمام اين الگوها و راهبردهاي فضايي در اين متن در راستاي ارائۀ نوعي نقشۀ فضايي نوين (سطح بازنمايي هاي فضايي) و يا يك ايدئولوژي فضايي جديد بكار مي روند.