واكاوي جنبه‌هايي از شخصيّت اخلاقي دعبل برپايه اشعارش (شجاعت، بدزباني)

اگر شاعر يا اديبي درآفرينش اثر هنري، رسالتي را جستجو كند، مهم‌ترين رسالتي كه بيش از هر چيز بايد مورد توجه قرارگيرد، اخلاق است. با توجه به رويكرد اعتقادي و سياسيِ خاصّي كه دعبل دارد، همواره و در طول تاريخ، شخصيّت و شعر شاعر محل تاخت و تاز گروه‌هاي موافق و مخالف واقع شده است. گروهي بيشتر از روي غرض ورزي تمام محاسن اخلاقي او را ناديده گرفته و شخصيّتي سراسرگناه آلود از او ترسيم نموده‌اند. در طرف مقابل گروهي كه به اصطلاح در اردوگاه موافقان صف‌آرايي نموده‌اند، با غلو و بزرگ‌نمايي و خَلق شخصيتي آرماني و پيامبرگونه به شكلي ديگر به تخريب شخصيت شاعر پرداخته‌اند. اين دوگانگي و آشفتگي در تبيين شخصيت شاعر، مقدمات سردرگمي مخاطبان را فراهم آورده و آنان را در شناخت جنبه‌هاي مختلف شخصيت وي، با نوعي ترديد و سردرگمي مواجه ساخته است؛ از اين‌رو برآن شديم تا طرحي نو درافكنيم و به‌جاي توجه به آراي ساير پژوهشگران، كه غالباً تحقيقاتشان را با تعصّب و غرض‌ورزي آميخته‌اند، محور و اساس قضاوت را ديوان شاعر قرار دهيم؛ تا ضمن بررسي و تحليل مهم‌ترين مؤلفه‌هاي اخلاق در دو جنبه مثبت و منفي به تصويري درست از شخصيت شاعر دست‌يابيم. نتايج تحقيق كه برآمده از شعر شاعر است نشان مي‌دهد؛ شجاعت به‌ عنوان فضيلت برتر اخلاقي به شكلي زيبا در وجود شاعر تجلّي يافته است و شاعر با اختصاص حجم نسبتاً زيادي از ابيات، جلوه‌هايي از شجاعت خود را به نمايش گذاشته است. در نقطه مقابل بدزباني و سخنانِ پرده درانه با نمودي كه در شعر شاعر دارد موجبات تنزّل شخصيت شاعر را فراهم آورده و او را در مظان برخي از اتهامات قرار داده است.