مطالعه مورفولوژيكي و مولكولي عامل بيماري لكه برگي و خال سياه گندم Dilophospora alopecuri در استان گلستان

عامل بيماري لكه برگي و سياه شدن خوشه گندم (Dilophospora alopecuri) است كه در استان‏هاي شمالي كشور به‌ ويژه استان گلستان به‌همراه نماتد گال گندم (Anguina tritici) خسارت قابل ‌توجهي وارد مي‏كند و نماتد ناقل آن محسوب مي‌شود. جهت تعيين ميزان درصد وقوع و شدت بيماري در طي سال‌هاي زراعي 97 و 98، تعداد 42 نمونه آلوده به بيماري از 7 شهرستان استان گلستان نمونه‌ برداري به عمل آمد. از كشت نمونه‏هاي داراي علائم بيماري خال سياه روي محيط كشت PDA جدايه‏هاي قارچي جدا و خالص شدند. جدايه‏ها مورد مطالعه ريخت ‌شناسي و مولكولي قرار گرفتند. در اين تحقيق نقشه پراكنش بيماري با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS10.2 تهيه شد. نتايج نشان داد كه بيشترين ميانگين شدت بيماري و درصد وقوع بيماري از 7 شهرستان در دو سال به‌ ترتيب، كلاله با 2.65 و 2.9 درصد بود و كمترين ميزان بر اساس آناليز آماري مربوط به شهرستان بندر تركمن به ترتيب 1.3 و 1.65 درصد اندازه‌گيري شد. نتايج بررسي‌هاي ريخت‌شناسي نشان داد كه جدايه‏ها در برخي ويژگي‏ها نظير تعداد ديواره، تعداد زوائد اسپور و اندازه پيكنيديوم و سرعت رشد جدايه‏ها متفاوت بودند. ميانگين طول اسپور 1× 8-4 ميكرومتر اندازه‌گيري شد. در بررسي مولكولي، توالي ناحيه فاصله‌ساز ريبوزومي (ITS) مشخص شدكه جدايه‏هاي استان با هم شباهت 100 درصدي داشتند ولي با قارچ D. alopecuri MH859142.1 ثبت‌ شده در پايگاه NCBI در اين ناحيه تفاوت ژنتيكي مختصري نشان دادند. اين مطالعه اولين بررسي از خصوصيات مورفولوژيكي و مولكولي، وضعيت پراكنش و شدت بيماري قارچ عامل بيماري خال سياه گندم در استان گلستان، يكي از قطب‏هاي توليد گندم كشور است.