كميته حسابرسي در ايران: چالش‌ها و موانع

به‌منظور تقويت و توسعه حاكميت شركتي در ايران، در دهه اخير بر اساس رهنمودها و الزامات مقامات نظارتي به‌ويژه بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران و سازمان بورس و اوراق بهادار، استقرار كميته حسابرسي در شركت‌ها و مؤسسات اعتباري در كانون توجه قرارگرفته است. جوان بودن اين سازوكار دروني حاكميت شركتي، چالش‌هاي فراواني براي اجراي آن به همراه داشته است و از طرفي بسياري از جنبه‌هاي آن ازجمله چالش‌هاي پياده‌سازي و اجراي آن در ايران، كمتر تبيين شده است. پژوهش‌هاي گذشته نيز جنبه‌هاي محدودي از چالش‌ها و موانع توسعه كميته حسابرسي را مدنظر قرار داده است؛ بنابراين براي تبيين و توصيف جامع از جنبه‌هاي گوناگون چالش‌هاي كميته‌هاي حسابرسي ايران و راهبردهاي ارتقاي آن، براي بار نخست، با بهره‌گيري از رهيافت كيفي و به كمك روش نظريه زمينه‌اي و استفاده از مصاحبه‌هاي عميق، ذينفعان اصلي كميته حسابرسي موردپژوهش قرار گرفتند. براي اين منظور با 34 نفر از ذينفعان اصلي كميته حسابرسي مصاحبه‌صورت گرفت. بعلاوه از داده‌هاي متني مندرج در 31 مقاله، يادداشت و ميزگرد منتشرشده در مجله‌ها و نشريه‌هاي حرفه‌اي پيرامون كميته حسابرسي كه عمدتاً ارائه‌كننده ديدگاه ذينفعان پيرامون كارآمدي كميته حسابرسي و چالش‌هاي آن بود، نيز استفاده شد. داده‌هاي پژوهش به كمك روش كدگذاري باز، محوري و انتخابي كه ويژه رويكرد نظريه زمينه‌اي است، مورد تجزيه‌وتحليل قرار گرفت و مقوله‌هاي كلان، مقوله‌هاي اصلي و خرد مقوله‌ها (مفاهيم) استخراج گرديد. بر اساس آن، چالش‌هاي پياده‌سازي و اجراي كميته حسابرسي به‌صورت چندوجهي و پيرامون عناصر مدل مفهومي يا الگوي پديدار شده به‌عنوان نظريه و الگويي ظهور يافته ارائه شد. يافته ها بيانگر چالش هاي فراواني در ابعاد مختلف براي پياده سازي و اجراي كميته حسابرسي در ايران است. با توجه به چالش هاي پديدار شده از داده هاي پژوهش، گزيدهاي از راهبردهاي رفع موانع و چالش ها در ابعاد گوناگون كميته حسابرسي (كار كميته، سازمان، حرفه، ناظر و جامعه) نيز در پايان ارائه شد.