بررسي تاثير ثنويت بر اخلاقيات دين زرتشتي

ثنويت از جمله مفاهيم بسيار مهمي است كه در مركزيت جهان بيني دين زرتشتي قرار دارد. اين مفهوم جهان را به دو قطب خير و شر كه در تقابل با يكديگر هستند، تقسيم و توصيف كرده است. ثنويت مفهومي است كه انتظار مي‌رود در تمامي سطوح و ساختار‌هاي اين دين از جمله نظام اخلاقي حضور داشته باشد. در اين نوشتار سعي بر آن شده است تا با اتخاذ دو رويكرد متن محور و رويكرد منطقي به بررسي تاثير اين مفهوم بر نظام اخلاق زرتشتي پرداخته شود. در رويكرد متن محور به بررسي هم پوشاني‌ها و هم زيستي‌هاي موجود در متن ميان ثنويت و مفاهيم اخلاقي پرداخته شده است. با اتخاذ اين رويكرد مي‌توان ملاحظه كرد كه اين مفهوم، دوگانگي خود را به شيوه‌هاي مختلف در ميان مفاهيم اخلاقي بر جاي گذاشته است و آن‌ها را به سمت و سوي خود جهت دهي كرده است. با اين وجود، از جمله مسائلي كه همواره رابطه اصول اخلاقي با جهان بيني يك دين را به چالش مي‌كشد، مبحث عدم رابطه ميان گزاره‌هاي اخلاقي و گزاره‌هاي توصيفي است، كه در اين نوشتار به عنوان رويكرد دوم براي بررسي موضوع مورد توجه قرار گرفته است. در اين رويكرد، نسبت منطقي ميان ثنويت به عنوان مفهومي كه سعي در توصيف جهان به شيوه‌اي خاص را دارد و مفاهيم اخلاقي، مورد ملاحظه قرار گرفته است. از يك سو اگر تاثير را در معناي استنتاج از گزاره‌هاي جهان بيني در نظر بگيريم و از سوي ديگر رابطه‌ي منطقي ميان بايدها و هست‌ها وجود نداشته باشد، بر اين اساس، هر گونه نسبت و فرض تاثير، ميان جهان بيني ثنوي و اخلاقيات كه از جانب نگارندگان اين متون و بنيانگذاران آن لحاظ شده، بر مبناي يك خطاي منطقي و مغالطه ميان «هست و بايد» بوده است. اگرچه با نگاه كلي به سير تاريخي اخلاقيات زرتشتي مي‌توان دريافت كه از شدت تاثير ثنويت بر اخلاقيات در متون پهلوي در نسبت با اوستاي قديم كاسته شده و شاهد نوعي حركت به سمت استقلال اخلاقيات از اصول جهان بيني هستيم.