مقايسه‌ي برخي واژه‌هاي مبهم بخش گياهان در روايات متفاوت بندهشن و نتايج به دست آمده

بندهش (متشكل از دو بخش bun به معناي بن و آغاز ، و dahišn برابر واژه‌ي دهش در فارسي، به معناي آفرينش است و در مجموع به معناي آفرينش آغازين است) يكي از كتابهاي بجا‌مانده به زبان فارسي ميانه‌ي زردشتي است كه مطالب آن تنها به مسأله‌ي آفرينش محدود نمي‌گردد و بخش عمده‌اي از آن به مسائل پايان جهان مربوط است، حتي در آن سخن از پيشگوئي‌ها در ميان است. در اين كتاب، بخشي بلند به گياهان اختصاص داده شده كه به احتمال زياد مبتني بر مطالعات دوره‌ي ساساني است. در اين بخش، گياهان به شانزده بخش تقسيم مي‌شوند و اين بخش‌بندي بر پايه‌ي استفاده‌اي است كه از آنها به انسان مي‌رسد. اگرچه، ما در متن هفده تقسيم‌بندي مي‌بينيم كه مورد هيزم شامل چوب همه‌ي گياهان مي‌شود. در بخش مورد مطالعه، اسامي سبزيجات و ميوه‌جات در چند گروه دسته‌بندي شده‌اند: برخي را تَرَه، برخي را روغن، بعضي را رنگ، برخي را بوي‌دار خوانند. نيز گياهان را به دو بخش تقسيم كرده كه شامل دو بخشيها و يك بخشيها است. از اين گونه‌اند: ميوه‌هايي كه درون و بيرون را شايد خوردن، آنهايي كه بيرون شايد خوردن، درون نشايد خوردن؛ آنهايي كه درون را شايد خوردن، بيرون را نشايد خوردن. شناسايي برخي از اين اسامي ابهام دارند و پژوهشگران مختلف در خواندن آنها هم رأي نيستند. براي پي بردن به درستي و نادرستي خوانش اين واژه‌ها، بايستي كليه‌ي دستنويس‌هاي بجامانده از بندهش بررسي شوند و دليل استفاده از آن واژه‌ي خاص نيز در نظر گرفته شود تا بتوان ترجمه‌اي درست از آن ارائه داد. در نوشتار حاضر سعي شده تا برخي از اين واژه‌ها، از طريق مقابله‌ي دستنويس‌هاي مختلف و مقايسه‌ي آن با بعضي متون ديگر كه حاوي اطلاعات گياه شناسي، بويژه كتابهاي دارويي و علمي فارسي هستند، بررسي و بازنگري شوند و پيشنهادهاي تازه‌اي براي خواندن اين واژه‌ها ارائه شود، اگرچه ممكن است باز هم ترديد در خوانش اين كلمات همچنان باقي بماند.