انتخاب‌پذيري ذرات خاك تحت‌تأثير خصوصيات جريان در فرسايش شياري

فرسايش شياري از اشكال مهم فرسايش آبي در دامنه هاي تحت كشت مي باشد. شيارها مسيرهاي جريان هستند كه در اثر تمركز جريان روي دامنه به وجود آمده و هدررفت خاك در آنها زياد است. مقدار و نوع ذرات منتقله از شيارها يا انتخاب پذيري ذرات تحت‌تأثير عوامل گوناگون به ويژه شدت جريان مي تواند قرار بگيرد. اين پژوهش به‌منظور بررسي فرسايش شياري و انتخاب پذيري ذرات تحت‌تأثير خصوصيات جريان انجام گرفت. آزمايش هاي صحرايي در كشتزاري ديم با شيب 10 درصد در شيارهاي با طول شش متر تحت شدت هاي مختلف جريان (2، 2/5، 3، 3/5 و 4 ليتر بر دقيقه) در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. اندازه گيري ها با استفاده از جرياني با شدت 3 ليتر بر دقيقه در بازه هاي زماني 5 دقيقه به مدت 60 دقيقه انجام گرفت و دانه بندي ذرات در كنار خصوصيات جريان در هر يك از شدت هاي جريان تعيين شد. بر اساس نتايج، همبستگي معني داري بين شدت جريان و ساير خصوصيات جريان (سرعت جريان، قدرت جريان و تنش برشي)، فرسايش شياري و انتخاب پذيري ذرات وجود داشت. با افزايش شدت جريان، ساير خصوصيات جريان (سرعت جريان، قدرت جريان و تنش برشي) بيشتر شد و افزايش مقدار فرسايش شياري را به دنبال داشت. همچنين انتخاب پذيري ذرات رس و شن بيشتر شد، درحالي‌كه انتخاب پذيري ذرات سيلت كاهش يافت. سيلت حساس ترين ذره به انتقال به‌وسيله جريان متمركز بود؛ به طوري كه جريان هاي با تنش برشي ضعيف نيز امكان انتقال آنها را داشتند. اين پژوهش نشان داد كه شدت جريان، مؤلفه مهم جريان در افزايش مقدار فرسايش شياري و انتخاب پذيري ذرات خاك است.