بررسي برخي ويژگي‌هاي فيزيكي و ارزيابي قابليت بعد فراكتالي ذرات اوليه خاك در كاربري‌هاي مختلف

باتوجه‌به تنوع كاربري زمين در نواحي خشك و نيمه خشك در كشور، نوع بهره برداري از زمين مي تواند خصوصيات كيفي خاك، به ويژه كيفيت فيزيكي، را دستخوش تغيير نمايد. اين پژوهش، با هدف بررسي اثر كاربري هاي مختلف اراضي بر ويژگي هاي خاك در حوضه آبخيز باغان در جنوب شرقي استان بوشهر با وسعتي حدود 929 كيلومترمربع كه از ديدگاه كشاورزي داراي اهميت مي باشد، اجرا شد. از خاك سطحي (20-0 سانتيمتر) كاربري هاي مرتع، اراضي زراعي و باغات، 120 نمونه مركب برداشته شد. محله اي نمونه‌برداري با استفاده از تكنيك ابر مكعب لاتين تعيين شدند. ويژگي هاي شن (Sand)، سيلت (silt)، رس (clay)، جرم مخصوص ظاهري (ρb)، تخلخل (F)، تخلخل مؤثر (Φeff)، منافذ درشت (MAP)، ميانگين وزني (MWD) و هندسي قطر خاكدانه ها (GMD)، پايداري خاكدانه ها در آب (WSA)، شاخص پايداري خاكدانه ها (SI)، تخلخل تهويه اي (AC)، آب قابل ‌استفاده گياه (AWC)، مقدار نسبي آب (RWC)، نقطه پژمردگي دائمي (PWP)، رطوبت گنجايش زراعي (FC)، و رطوبت اشباع (ϴS)، با روش هاي معمول تعيين و بعد فراكتال (Db)، به روش جرم - قطر محاسبه شد. كاربري هاي مرتع، زراعي و باغ بر تمام ويژگي هاي موردمطالعه به جز شاخص گنجايش هوايي (AC ) اثر معني داري (P 0.01) را نشان دادند. نتايج مقايسه ميانگين كاربري مرتع و زراعت نشان داد كه از تمام ويژگي هاي موردمطالعه فقط بر ويژگي هاي PWP، FC و ϴS تفاوت معني داري داشتند. در كاربري باغ در مقايسه با كاربري مرتع افزايشي معني داري در Sand، F، Φeff، MAP، MWD، GMD، WSA، SI، ϴS، FC، PWP، AWC و RWC و كاهشي معني داري در Silt، Clay، ρb و Db مشاهده شد. برازش معادله خطي بر داده هاي اندازه گيري شده نشان داد كه با كاهش مقدار رس و سيلت و افزايش مقدار شن، بعد فركتال كاهش يافت. ضرايب تبيين تابع خطي بعد فركتال با درصد شن، سيلت و رس به ترتيب 0/8، 0/55 و 0/82 بود. بر اساس ويژگي هاي موردمطالعه، مطلوب ترين كيفيت فيزيكي خاك در كاربري باغ مشاهده شد.