اثر عمق خاك و ارتفاع منطقه بر فعاليت آنزيم‎هاي مختلف در خاك‎هاي جنگلي منطقه ارسباران

آنزيم‎هاي خاك شاخص‎هاي مؤثري از كيفيت خاك محسوب مي‎شوند. در پژوهش حاضر، فعاليت برخي آنزيم‎هاي خاك شامل اوره‎آز، بتاگلوكوزيداز، سلولاز، آريل‎سولفاتاز، دهيدروژناز و فسفاتازهاي اسيدي و قليايي در خاك‎هاي جنگلي منطقه ارسباران تحت‌تأثير دو عامل ارتفاع منطقه و عمق خاك مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور، يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك‎هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. فعاليت آنزيم‎هاي خاك در نمونه‎هاي برداشت‎شده از عمق‎هاي مختلف خاك (20-0، 40-20، 60-40، 80-60 و 100-80 سانتي‎متري) در ارتفاعات مختلف (600-0، 1200-600، 1800-1200 و 2400-1800 متري) و در شيب شمالي منطقه اندازه‎گيري شد. نتايج نشان‎دهنده اثر معني‎دار عمق خاك و ارتفاع بر فعاليت آنزيم‎هاي موردمطالعه بود؛ هرچند، عكس‎العمل آنزيم‎هاي مختلف به اين عوامل يكسان نبود. بيشترين فعاليت آنزيم‎هاي اوره‎آز، بتاگلوكوزيداز، سلولاز، آريل‎سولفاتاز و فسفاتازهاي اسيدي و قليايي در لايه سطحي خاك (20-0 سانتي‎متري) اندازه‎گيري شد كه به ترتيب با افزايش عمق به طور ميانگين 50، 71، 81، 71، 59 و 66 درصد كاهش يافت. اما، فعاليت آنزيم دهيدروژناز با افزايش عمق 15 تا 43 برابر افزايش يافت. بعلاوه، با افزايش ارتفاع از 600-0 تا 2400-1800 متري، درحالي‎كه به طور متوسط فعاليت آنزيم‎هاي اوره‎آز، آريل‎سولفاتاز و بتاگلوكوزيداز به ترتيب 1/15 ، 1/4 و 1/19 برابر افزايش يافت، فعاليت آنزيم‎هاي سلولاز و فسفاتازهاي اسيدي و قليايي به ترتيب 26، 10/4 و 9/6 درصد كاهش يافت. اما، اثر ارتفاع بر فعاليت دهيدروژناز معني‎دار نبود. نتايج همچنين حاكي از همبستگي مثبت و معني‎دار (P ≤ 0.01) كربن آلي و كربن زيست‎توده ميكروبي با فعاليت تمام آنزيم‎هاي بررسي‎شده به‎جز دهيدروژناز بود. يافته‎هاي اين پژوهش چگونگي تغييرات فعاليت آنزيم‎هاي مختلف با دو عامل عمق خاك و ارتفاع را آشكار مي‎نمايد.