مقوله‌بندي مراتب زيبايي در شعر حافظ؛ از «حُسن» تا «آن» به شيوه هرمنوتيكِ متن (كلاسيك)

زيبايي ها در شعر حافظ لايه بندي شده اند و درجاتي دارند. پژوهش پيش رو براي تبيين مراتب زيبايي در غزل حافظ، مي كوشد درجات زيبايي و روابط ميانشان را دريابد، بنابراين بر پايه هرمنوتيك كلاسيك و شيوه «شلايرماخر»، متن غزل حافظ را تفسير فني و تفسير دستوري كند. ابتدا براي تفسير فني، معاني لغوي و اصطلاحي واژگان «حسن» و «آن» را در آراي متفكران مسلمان بازشناسي و در شرايط خاص زماني - مكاني، تبيين مي‌نمايد، آن گاه براي تفسير دستوري، به تبيين ويژگي هاي معناشناسانه واژگان هم سنگ زيبايي، كلمات ملازم حسن و اصطلاحات مكملش مي پردازد و بر پايه بسامد اين اصطلاحات، هم زمان دست به تفسير كمّي و كيفي مي زند. نتيجه اين كه به استناد بسامد واژگاني و مصاديق زيبايي، «حسن» به‌عنوان مفهومي كه با استفاده از «علم نظر» سنجيده مي شود، نخستين و ساده‌ترين مفهوم زيبايي در غزل حافظ است و به دو گونه «حسن خداداد» و «حسن بسته زيور» تفكيك مي شود. «حسن خداداد» داراي مراتب و پله‌هاي «لطف»، «ملاحت» و «آن» است. «لطف» مرتبه اي است بالاتر از «حسن»؛ در واقع كيفيتي است كه بر «حسن» افزوده شده است. «ملاحت» كيفيتي است كه درك مي شود ولي قابل وصف نيست و در نهايت «آن» كيفيتي رمزآميز و غيرقابل وصف در معشوق است كه همگان توان درك و تشخيصش را ندارند. در نظام زيبايي‌شناختي ذهن حافظ، «آن» به‌عنوان «سرنمون» در كانون توجه او جاي گرفته و معياري است براي رد يا قبول ديگر صفات زيبايي‌شناختي.