واسازي و چالش‌هاي آن در تعامل با متن قرآني بررسي موردي سوره توحيد

واسازي(Deconstruction) در اشكال گوناگون ظاهر مي شود: گاهي يك موضع فلسفي است، گاهي يك استراتژي سياسي و فكري و گاهي نيز يك شيوه خوانش است، اما به‌طور كلي از دو زاويه قابل بررسي است: 1. واسازي به عنوان ابزار تحليل متن كه به تفكيك و جداسازي عناصر اساسي يك ساختار از يكديگر به‌منظور كشف روابط اين عناصر و شناخت تناقض ها و نقاط ضعف و قوت آن ساختار به‌شكلي هرمي و از كل به‌جزء مي پردازد. 2. واسازي به‌عنوان يك مكتب انتقادي و يك جريان فلسفي و ايدئولوژيك در واكنش به ساختارگرايي. اين جريان انتقادي - فلسفي از ديدگاه دريدا كنكاشي دائمي در سياق متن و تزلزل و تفكيك در تمامي معاني بخصوص معني حقيقت است كه منشأ و مبناي خود را از لوگوس (Logos) دريافت مي كند و تناقض، نسبي گرايي، تكثر و تعدد معني و باز بودن كامل متن براي تمامي احتمالات و معاني را برملا مي‌سازد و بر اين اساس، با خالي ساختن متن از مؤلفه هاي خارجي از جمله بافت و سياق و مؤلف و تاريخ و... هر گونه حد و مرز، قداست و ثبات را از متن مي زدايد و دوگانگي ها و اصول ثابت و حقيقت آن را ناديده مي انگارد. اين شيوه خوانش متن عليرغم تفاوت هاي اصولي و گسترده خاستگاه آن با بستر فرهنگي و شرايط خاص جوامع اسلامي، توسط برخي از انديشمندان اسلامي در خوانش متون اسلامي به‌كار گرفته مي‌شود. در مقاله حاضر با روش توصيفي تحليلي با استفاده از رويكردي معرفت شناسانه، ضمن روش شناسي خوانشِ واساز و مباني فلسفي و زباني آن، به اين مهم پرداخته ايم كه افسار گسيختگي رابطه ميان دال و مدلول، چالش بزرگي را در حوزه متن قرآني (در اينجا سوره مباركه توحيد) به‌وجود مي آورد كه ناشي از تفاوت فاحش دو نوع جهان بيني است. واسازي يك ايدئولوژي بشري است كه با مركزگرايي و مطلق محوري توحيد، هماهنگي ندارد، بلكه دقيقا نقطه مقابل انديشه توحيدي و ديني است. بنابراين برخلاف ديدگاه واسازي مبني بر تقدم ارزشي نوشتار بر گفتار و مرگ مؤلف و تعدد معنايي، ما در متن قرآن كريم به‌عنوان هم كتاب و هم كلام الهي، بيش از آن‌كه با تعدد معني روبرو باشيم، با عمق، گستره و لايه هاي معنايي مواجه هستيم كه در ضمن نظامي خاص و با قصدمندي بيان شده و برخلاف پيش كشيدن غياب در واسازي، حضور و غياب در متن مركزگراي قرآني همزمان به تناسب سطح ادراك خواننده به‌طور محسوسي جلوه گر است.