بررسي متنيت سورۀ مدثر در رد نظريۀ ريچارد بل

در طول تاريخ موضوع عدم انسجام سوره‌هاي قرآن و روساخت بعضا گسستۀ آن، همواره مجالي براي شبهه‌پراكني فراهم مي‌كرده است. سورۀ مدثر از جمله سوره‌ هايي است كه از نگرگاه ريچارد بل سوره‌اي فاقد انسجام به‌شمار مي‌آيد. وي تفاوت سبك، طول و عدم ارتباط موضوعي آيۀ31 و نقض اختيار انسان در آيۀ 56 اين سوره را شاهد مدعاي خود بيان نموده است. براين اساس بازخواني متنيت و انسجام سورۀ مذكور در راستاي دفع ادعاي بل امري اجتناب‌ناپذير مي‌نمايد. بدين تصور نوشتار حاضر بر آن است تا در پرتو نظريۀ متنيت، ضمن روش توصيفي-تحليلي عوامل متن‌بودگي و پيوستگي اين سوره را استخراج نمايد. تحليل داده‌ها حاكي از آن است كه متن قرآن كريم از ويژگي‌هاي متعدد و متنوع زباني و متني برخوردار است و توالي متني آن به طول و ريتم و سجع و محل نزول آيات ارتباطي ندارد. همچنين با بررسي امكانات زباني بينامتنيت، نيت/هدفمندي و انسجام به‌عنوان سه معيار در متن‌بودگي متن، مشخص گرديد سورۀ مدثر علي‌رغم ظاهر گسستۀ آن، متني منسجم و پيوسته است. دو عامل بينامتنيت آيه‌اي در آيۀ 31 اين سوره به‌واسطۀ رابطۀ معنايي با واژگان «أصحاب النّار»، «عدّه» و «جنود» و هدفمندي كاربست آيه‌اي بلند و طولاني در ميان آيات كوتاه را موجه مي‌دانند. همچنان‌ كه بسامد قابل توجه عوامل انسجام پيوندي(اضافي)، دستوري (ارجاع)، واژگاني(تكرار، تضاد، مراعات نظير) در اين سوره حاكي از پيوستگي و انسجام اين سوره و آيات آن دارد.