بررسي شناخت‌گرايي اخلاقي محقق طوسي

شناخت‌گرايي اخلاقي يكي از مباحث فلسفۀ اخلاق و معرفت‌شناسي اخلاق محسوب مي‌شود و محقق طوسي در زمرۀ شناخت‌گرايان اخلاقي قرار مي‌گيرد؛ زيرا وي اولاً به راه‌هاي گوناگون شناخت واقعيت هم‌چون عقل، شهرت، تجربه و وحي و الهام اشاره دارد؛ ثانياً به حدوسط به‌عنوان معيار شناخت پرداخته است؛ ثالثاً برهان‌پذيري جملات اخلاقي عقلاني را مي‌پذيرد و رابعاً به مطلق‌گرايي اخلاقي پاي‌بند است؛ با توجه به شناخت‌گرا بودن محقق طوسي و اين‌كه تمام شناخت‌گرايان اخلاقي، وحدت‌گراي اخلاقي محسوب مي‌شوند، محقق طوسي نيز در زمرۀ وحدت‌گرايان اخلاقي قرار مي‌گيرد. اما به نظر مي‌رسد محقق طوسي در تبيين برهان‌پذيري جملات اخلاقي، رابطۀ حقيقي ميان اعطاي نعم الهي و وجوب شكر را برهاني نكرده است و با ادعايي به نتيجه رسيده است كه مي‌توان اين رابطه را نتيجۀ رابطۀ علّي ـ معلولي قلمداد كرد كه ميان فعل اخلاقي و نتيجۀ آن وجود دارد، يعني هر فعل اخلاقي مانند شكرگزاري سبب سعادت‌بخشي و به كمال رسيدن انسان مي‌شود و اين وجوب شكرگزاري خدا مبين رابطۀ علي و معلولي ميان شكر خدا و سعادت حاصل از آن براي شكرگزار خواهد بود؛ پس اگر پرسيده شود چرا شكر مُنعِم واجب است، پاسخ داده مي‌شود براي كسب سعادت و كمال، اين شكرگزاري واجب است.