بررسي و نقد گزارش تصريحي ملاصدرا از ديدگاه فارابي در مسألۀ تشخص

اين‌كه چه چيز شخص را  آن مي‌كند كه هست، سؤالي است كه ريشه در گذشتۀ دور دارد و انديشمندان بزرگي براي يافتن هويت و واقعيت اشياء آن را كاويده‌اند. ملاصدراي شيرازي يكي از اينان است. وي مبتكر يا مدافع سرسخت نظريۀ اصالت وجود در مقابل اصالت ماهيت است و معتقد است تشخص شي به نحوۀ وجود آن است. وي به دو گونه، نظريۀ تشخص خود را به فارابي نسبت داده است: اول به صورت نقل رأي از فارابي و دوم به صورت گزارش تصريحي. ملاصدرا در هشت كتابِ اسفار، شرح هدايۀ اثيريه، رسائل تسعه و حاشيه بر الهيات شفاء، مبدأ و معاد، رسالۀ تشخص، رسالۀ اللميه، رسالۀ اتصاف الماهيه‌ بالوجود اين انتساب را تأكيد كرده است، اما با وجود اين، سندي براي اين انتساب نقل نمي‌كند. اين نوشتار با بررسي اَسناد، اِستناد تصريحي ملاصدرا را بر دايرۀ محك قرار داده است و با به ميان آوردن سه شاهد شامل بررسي بعض ديگر از استنادات صدرا، بررسي اين حكم در آراي صريح فارابي و نيز بررسي اين نظريه بر پايۀ قاعدۀ شناخت سلف در پرتو خلف، انتساب اين ديدگاه را به معلم ثاني مورد ترديد قرار مي‌دهد و نشان مي‌دهد كه ملاصدرا تا پيش از خود در اين قول منفرد است. اين نوشتار به توصيف اكتفا نمي‌كند و در پرتو يك قانون كلي، تبيين ارائه مي‌دهد كه چرا چنين استناد نامعتبري واقع شده است.