از فهم هرمنوتيكي تا تفسير متن مطالعه تطبيقي در مقايسۀ مباني آراي مجتهد شبستري و هرش

فهم و تفسير هرمنوتيكي متن، حاصل گفت وگو و برهم كنش دوسويۀ مفسّر و متن است. در فرايند گفت گو، افق معنايي متن كه متأثر ازمؤلف آن است با افق هاي متفاوت مفسّران  درهم آميخته و به پرسش هاي برآمده از موقعيت هاي هرمنوتيكي گوناگون پاسخ مي دهد. از آن‌جا كه مفسران با مطرح ساختن پرسش هاي متفاوت در پي دست يابي به فهم متن هستند مي توان شاهد تنوّع در فهم آن‌ها بود. فهم و تفسير هرمنوتيكي مبتني بر اركان چهارگانه مؤلّف، متن، مفسّر و زمينه مي باشد. تمايز رويكردهاي هرمنوتيكي بستگي به ميزان نقش هر يك از اركان چهارگانه در فرايند فهم دارد. شناخت و مقايسۀ مباني نظريه هاي هرمنوتيكي از آن رو اهميت دارد كه بستر ساز نقد و نظر ناقدان است. اين مقاله با روش توصيفي– تحليلي و  با هدف بررسي، تحليل تطبيقي و مقايسۀ مباني آراي انديشمند معاصر اسلامي «محمّد مجتهد شبستري» با هرمنوتيست معاصر غربي «اريك دونالد هرش» در صدد دست يابي به پاسخ اين پرسش اصلي است: مطالعه تطبيقي مقايسۀ مباني فهم هرمنوتيكي در آراي مجتهد شبستري و هرش به چه نتيجه اي مي‏انجامد؟ حاصل بررسي تطبيقي مقايسه در محورهاي چهارگانه ياد شده نشان از فزوني قرابت مباني آراء بر اختلاف مباني آراي آن‌ها است. اهمّ اشتراك مباني آراي آن‌ها در پذيرش قصديّت مؤلّف در توليد متن، تعيّن بخشيِ معنا از جانب مؤلّف، استنطاق مفسّر از متن، تأثير پيش دانسته‌ها ، علاقه‌ و انتظارات مفسّر در فهم متن و پذيرش دور هرمنوتيكي در فهم متن است. اهمّ اختلاف مباني آراي آن‌ها در اين است كه شبستري قائل به تكثّر معنا و هرش قائل به ثبات معنا است. شبستري دور هرمنوتيكي را بين پيش فهم و افق معنايي مؤلّف در متن برقرار مي كند، ولي هرش بين ژانر متن با اجزاء متن و پيش دانسته هاي مفسّر. شبستري با پذيرش تاريخ مندي متن قائل به معناي مرتبط با حالِ متن است و ولي هرش تاريخ مندي در تفسير(معناداري متن) را مي پذيرد نه تاريخ مندي در فهم(معناي متن).