بررسي علل ابهام تقسيم‌بندي معقولات در تفكر فيلسوفان مسلمان

بحث مفاهيم كلي و دسته‌بندي معقولات از مهمترين مباحث فلسفي است كه در سامان بخشيدن به ديگر مسائل فلسفي نقش محوري و اساسي دارد. سخنان و ديدگاه‌هاي فيلسوفان مسلمان در دسته‌بندي معقولات دچار اختلافات و ابهامات زيادي شده است. تا زماني كه عوامل زمينه ساز ابهام بررسي نگردد، نمي‌توان به دسته‌بندي مناسبي از معقولات و مفاهيم كلي دست يافت. درباره علل ابهام در انديشه فيلسوفان مسلمان مي‌توان به مواردي مانند عدم اصطلاح‌سازي، ابهام رابطۀ معقول اول با معقول ثاني، درآميختن حيطه‌ها در تقسيم معقولات، گره زدن دسته‌بندي مفاهيم به نظريات فلسفي و ابهام نسبت ميان وجود و ماهيت اشاره نمود. با بررسي دقيق علل ابهام و لوازم معرفتي آنها مي‌توان پي برد كه معقول ثاني فلسفي نمي‌تواند قسيم معقول اول باشد و در دسته‌بندي معقولات نحوۀ دلالت مفهوم بر مصداق ملاك تقسيم است، نه نحوۀ شكل‌گيري و انتزاع مفهوم؛ وجود و هستي به سبب شمول آن نبايد در عرض مفهوم ديگري مانند ماهيت قرار گيرد و به تبع نزاع اصالت وجود و ماهيت تعريف گردد. با قرار دادن مفهوم وجود و واقعيت به عنوان مقسم مفاهيم مي‌توان دسته‌بندي جديدي را مطرح نمود كه اشكالات و ابهامات مورد نظر را نداشته باشد.